4 phương pháp kỹ thuật phổ biến hiện nay để nhân giống hoa ly

Hoa ly là loại hoa có giá trị kinh tế cao được trồng phổ biến trên thế giới và ở Việt Nam. Hoa ly có thân ngầm dạng củ dễ dàng nhân giống. Các phương pháp nhân giống hoa ly ở nước ta phổ biến là phương pháp giâm vảy, nuôi cấy mô, nhân giống hoa ly bằng hạt, và nhân giống bằng phương pháp tách củ.

Cần nhân giống hoa ly có mẫu mã đẹp và chất lượng tốt đưa ra sản xuất 

1 Phương pháp giâm vảy (cắm vảy) là phương pháp nhân giống hoa ly hàng loạt không tốn nhiều chi phí.

Giâm vảy là phương pháp nhân giống hoa ly truyền thống. Thân củ của hoa ly được hợp thành từ nhiều lớp vảy, mỗi vảy có thể hình thành một cây mới. Đây là phương pháp nhân giống hoa ly có hệ số nhân giống cao, thời điểm thuận lợi để thực hiện nhân giống là vào cuối mùa xuân.

Chuẩn bị vảy giâm: loại bỏ các vảy khô hoặc bị hư hỏng phía ngoài, tách lấy phần vảy lành lặn bên trong, ngâm vào formalin (phốc môn) 40% với nồng độ 1/80 trong 20 phút, sau đó vớt ra rửa xanh qua vài lần nước đem hong khô trong mát không có ánh sáng trực tiếp.

Chuẩn bị giá thể giâm: có thể sử dụng cát, hoặc than bùn. chọn nơi để giâm có nhiệt độ ổn định từ 20-25^oC, độ dày giá thể giâm từ 8-10cm.

Thao tác: Cắm nghiên vảy giâm vào giá thể, khoảng cách 8 x 8cm, cắm sâu ⅓ đến ½ độ dày vảy. Sử dụng NAA động độ 1000ppm phun vào để kích thích ra rễ.

Chăm sóc sau giâm vảy: giữ độ ẩm giá thể từ 80-85% tránh tưới nước nhiều gây thối. nhiệt độ nhà giâm ổn định từ 22-25^oC, tránh ánh nắng trực tiếp chiếu vào. Sau 40-60 ngày giâm củ con có rễ sẽ hình thành, mỗi vảy có từ 1-4 củ con, khi củ con lớn sẽ tách ra đem đi trồng.

2 Nhân giống hoa ly bằng phương pháp tách củ con từ củ mẹ.

Đây là phương pháp nhân giống hoa ly có thể kết hợp với vụ hoa hè để nhân giống hoặc có thể trồng củ hoa ly để chuyên lấy giống.

Chuẩn bị củ giâm: củ hoa ly lành lặn, không bị sâu bệnh hại, ngâm vào formalin (phốc môn) 40% với nồng độ 1/80 trong 30 phút, sau đó vớt ra rửa xanh qua vài lần nước đem hong khô trong mát không có ánh sáng trực tiếp. 

Chuẩn bị vườn ươm: chọn vùng đất cao ráo, thông thoáng có nguồn nước thuận lợi để tưới tiêu. Đất chứa nhiều mùn, tơi xốp, thoát nước tốt, tạo luống (líp) rộng 100-200cm.

Trồng và chăm sóc:

• Trồng với củ hoa ly với mật độ 12x15cm, mỗi luống rạch từ 5-7 hàng, mỗi hàng sâu 5-7cm rồi đặt củ vào và lấp đất lại.Sau khi củ nảy mầm đều có thể tưới có thể tưới 37kg hoặc 74kg đạm sunfat amôn phân đạm hòa vào nước tưới cho 1ha đất. 20 ngày tưới 1 lần. Đến thời điểm cây chuẩn bị ra nụ bón 1ha 75kg DAP + 22,5kg  M.K.P để kích thích củ lớn nhanh. Sau khi cây có nụ kết hợp sử dụng phân 25kg/ha kali sunfat+kết hợp với phân vi lượng hòa vào nước tưới, 7 ngày tưới 1 lần.

• Làm cỏ xới xào và nhổ bỏ các cây bị bệnh để giúp cây sinh trưởng tốt và tránh truyền bệnh cho các cây khác.

  Nhân giống hoa ly bằng phương pháp tách củ con

Đào củ giống: ở vùng núi cao tháng 12, ở vùng đồng bằng bắt đầu từ tháng 1 đến tháng 3 lá bắt đầu khô héo cần đào củ giống để bảo quản. Khi đào củ để nguyên củ con và củ mẹ khoảng 1-2 ngày, sau đó mới loại bỏ bùn đất và rễ  rồi mới tách. bảo quảng củ ở nơi khô thoáng, tránh ánh nắng trực tiếp chiếu vào và cần kiểm soát các loài gặm nhấm như chuột, sóc.

Phân loại: mỗi củ meh có từ 3 - 8 củ con. Củ mẹ được phân loại theo độ lớn để dùng, củ có có chu vi từ 5cm trở lên có thể trồng sau 1 vụ là có thể thành củ để sản xuất hoa. Củ nhỏ có chu vi từ 1-3cm thì đem trồng hai vụ mới có thể đem trồng làm củ sản xuất hoa. 

3 Nhân giống hoa ly nhanh và sạch bệnh bằng phương pháp nuôi cấy mô

Nếu nhân giống hoa ly bằng vẩy hoặc củ thì hệ số nhân giống thấp và tốn nhiều gian dài, bên cạnh đó các bệnh có thể tích lũy lại từ nhiều thế hệ gây ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của cây làm giảm chất lượng hoa. Thì cách nhân giống hoa ly bằng phương pháp nuôi cấy mô thực vật trong ống nghiệm (In Vitro) đã trở thành phương pháp chính để nhân giống hàng loạt củ hoa ly thương phẩm.

Quy trình nhân giống hoa ly bằng phương pháp nuôi cấy mô:

• Lấy mẫu: các phần có thể sử dụng để nuôi cấy mô là củ, lá, nụ cuống hoa,... nhưng tốt nhất là phần non của đỉnh sinh trưởng.

• Khử trùng mẫu: mẫu sau khi được lấy ngâm trong nước sạch 15 phút rồi đưa lên tiêu độc ở tủ cấy. Ngâm mẫu vào cồn 70% trong 30 phút sau đó khử trùng mẫu trong dung dịch khử trùng ( nano bạc, HgCl₂,...) trong 20 phút.

• Điều kiện phòng nuôi cấy: nhiệt độ từ 20-24^oC, cường độ ánh sáng từ 1000-2000 Lux, thời gian chiếu sáng từ 10-12 tiếng ngày.

• Chuyển cây con ra vườn ươm: khi cây con có rễ dài từ 0.7-1cm, có thể lấy ra trồng. sau khi lấy từ bình nuôi cấy ra không nên tách ra từng cây mà phải đợi cây ổn định, sinh trưởng bình thường thì mới tách ra thành từng cây riêng lẻ, đảm bảo nhiệt độ vườn ươm luôn mát mẻ (15-25^oC)

Các bước cơ bản để nhân giống hoa ly bằng phương pháp nuôi cấy mô

Đối với các giống quý, để đảm bảo cây nuôi cấy mô có tỷ lệ sống cao, sau khi lấy cây từ bình nuôi cấy ra cây sẽ được đặt lên bông hoặc giấy thấm nước, để bộ rễ phát triển khá đầy đủ, rễ con mọc nhiều lông hút rồi mới tiến hành tiêu độc để trồng vào vườn ươm.

4 Cách nhân giống hoa ly bằng hạt với chi phí rẻ

Đây là phương pháp nhân giống hoa ly có giá thành rẻ, thu được cây con khỏe và dựa vào đặc tính thụ phấn chéo nên có thể thu được những dòng hoa ly biến dị để làm vật liệu trong công tác chọn tạo giống. Phương pháp nhân giống hoa ly bằng hạt có thể áp dụng cho một số dòng hoa ly như: dòng ly thơm, ly Đài Loan,...

Sử dụng các hạt chắc, mẩy, hạt giống mới thu về có tỷ lệ nảy mầm cao, nếu để lâu tỷ lệ nảy mầm càng giảm. Có thể gieo hạt vào chậu hoặc khay ươm, giá thể có thể sử dụng các loại giá thể phối trộn sẵn, hoặc có thể trộn giá thể ươm bằng đất vườn, mùn hoặc phân hữu cơ hoai mục, cát mịn với tỉ lệ 2:2:1 + 0.03% NPK 1:1:1. Giá thể phải thoát nước tốt, trồng ngập úng. 

Gieo hạt với khoảng cách 2-3cm, phủ một lớp đất mỏng. Đậy kín hoặc chồng các khay lên nhau và để nơi ấm áp nhiệt độ không dưới 15^oC, sau khoảng 2 tuần cây sẽ bắt đầu nảy mầm.

Tuy nhiên phương pháp nhân giống hoa ly bằng hạt phải mất rất nhiều thời gian kể từ lúc ươm hạt đến khi cây ra hoa có chất lượng tốt. Vì vậy phương pháp này thường được sử dụng trong các nghiên cứu chọn tạo giống mới.

5. Cách chăm sóc củ con sau khi nhân giống hoa ly

Những củ hoa ly con sau khi được nhân giống thường cho củ nhỏ (đường kính 1-2cm). Cần chăm sóc trong môi trường tốt. 

Sử dụng các loại phân bón chậm tan vào hỗn hợp đất nền. Trong quá trình trồng và chăm sóc củ con cần sử dụng phối hợp lần lượt các loại phân bón hữu cơ, vô cơ kết hợp với các yếu tố trung lượng, vi lượng.

Trong quá trình chăm sóc củ con sau khi nhân giống hoa ly cần đảm bảo lưu thông thoáng, cung cấp đủ độ ẩm, đủ ánh sáng và nhiệt độ duy trì từ 15-25^oC. Sau 1 năm có thể trồng để lấy hoa. Nhưng để đảm bảo hoa có mẫu mã và chất lượng tốt thì củ giống hoa ly phải được trồng và chăm sóc sau 2 năm. 

Hoa ly thương phẩm trồng bằng củ con sau khi đã được chăm sóc sau 2 năm

 - Thông tin tham khảo được Bác Sĩ Nông Nghiệp tổng hợp -