Lan kim tuyến thần dược trị bệnh ung thư

Lan kim tuyến là loại cây thân thảo họ địa lan, mọc phân bố rải rác ở dưới các tán rừng mưa nhiệt đới ẩm kéo dài từ Đông Á đến Nam Á. Lan kim tuyến có nhiều ứng dụng chữa bệnh cực kỳ tốt  từ y học cổ truyền cho đến các nghiên cứu phòng và chữa bệnh ung thư trong y học hiện đại. Do tình trạng khai phá bừa bãi không có kiểm soát đã dẫn đến số lượng cá thể lan kim tuyến ở nước ta suy giảm trầm trọng và có nguy cơ bị tuyệt chủng.

1. Đặc điểm nhận dạng cây lan kim tuyến

Lan kim tuyến hay còn được gọi là lan kim tuyến lông cứng, giải thủy tơ, lan gấm, cỏ nhung, kim cương. Có tên khoa học là Anoectochilus setaceus. Là một loại địa lan được tìm thấy trong phân họ phong lan (Orchidoideae) 

Lan kim tuyến là cây thân thảo cao khoảng từ 10 - 20cm, mọc sát mặt, có rễ và thân mọc rất dài, thân mọng nước và có rất nhiều lông mềm, mỗi thân có khoảng 2 - 4 lá mọc xòe ra xung quanh, sát mặt đất.

Hình dạng cây lan kim tuyến (Ảnh: sưu tầm)

Lá của lan kim tuyến có hình trứng, hơi tròn ở gần gần cuốn lá, chóp lá nhọn, kích thước lá dài khoảng 3 - 4cm, ngang khoảng 2 - 3cm, lá có màu xanh sẫm đến tím, mỗi lá có từ 3 - 5 gân sọc theo chiều dài lá và nhạt màu hơn, cuốn lá tạo thành bẹ và ôm trọn thân. 

Hoa mọc thành cụm dài khoảng từ 10 - 15cm, mỗi cụm chứa khoảng 4 - 10 hoa, khoảng cách các hoa mọc thưa. Hoa lan kim tuyến thường có màu trắng, hoa dài từ 2 - 3cm, có bao hoa dài khoảng 1.6cm màu hồng  nhạt, có lông thưa.

Cây lan kim tuyến ra hoa vào các tháng mùa đông (tháng 10 - 12), quả chín vào mùa xuân (tháng 12 - 3 năm sau). Cây lan kim tuyến có thể tái sinh được lại từ chồi và thân rễ nhưng rất ít và sinh trưởng chậm. 

2. Phân bố và sinh thái của cây lan kim tuyến

Lan kim tuyến phân bố ở nhiều nước ở Châu Á như Ấn Độ, Nepal, Butan, Trung Quốc, Mianma, Lào,...Ở nước ta Lan kim tuyến phân bố ở các tỉnh phía Lào Cai, Hà Tĩnh, Quảng trị và các tỉnh Tây Nguyên (Kon Tum, Đắk Lắk, Lâm Đồng). 

Lan kim tuyến mọc dưới các tán rừng nguyên sinh, rậm thường xanh, rừng mưa nhiệt đới ẩm rậm rạp có độ cao từ 500 - 1600m. Lan kim tuyến sinh trưởng trên các sườn núi đá vôi, mọc dọc theo các khe suối, mọc rải rác thành từng cụm nhỏ khoảng vài cây.

Lan kim tuyến ưa sinh sống ở dưới các tán cây trong các khu rừng mưa ẩm (Ảnh: sưu tầm)

Lan kim tuyến sinh trưởng trên các loại đất ẩm, giàu mùn, tơi xốp, thoáng khí có lá cây rụng. Lan kim tuyến sinh trưởng tốt dưới các tán cây rừng to và rậm rạp, ít ánh sáng mặt trời. Có hai loại lan kim tuyến có giá trị sinh vật cảnh cao là lan gấm ngọc vân bạc và lan gấm ngọc vân hồng hai loài này phân bố chủ yếu dọc theo dãy Hoàng Liên Sơn và Dãy Trường Sơn.

Lan kim tuyến có có khu vực phân bố rộng nhưng do khả năng tái sinh từ chồi, thân và hạt rất thấp cộng với việc bị khai thác liên tục trong nhiều năm liền nên lan kim tuyến đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng. Hiện nay lan kim tuyến đang nằm trong danh sách các loài thực vật rừng nguy cấp, quý hiếm, nghiêm cấm khai thác và sử dụng với mục đích thương mại. Bên cạnh đó còn có các biện pháp bảo tồn các quần thể, các thể nhỏ còn lại và nhiều biện pháp nghiên cứu để nhân giống và bảo tồn nguồn gen lan kim tuyến quý hiếm.

Khả năng táo sinh lại từ thân, chồi và hạt thấp nên lan kim tuyến đang đứng trước nguy cơ bị tiệt chủng (Ảnh: sưu tầm)

3. Công dụng của cây lan kim tuyến đối với sức khỏe con người.

Lan kim tuyến có rất nhiều công dụng dược liệu quý bên cạnh đó còn có các giá trị cao trong ngành sinh vật cảnh. Lan kim tuyến có thể phơi khô, ngâm rượu, dùng để hãm trà, sắc dùng để tăng sức đề kháng, tỉnh táo đầu óc, chống lão hóa. 

Trong dược điển y học cổ truyền, lan kim tuyến được mệnh danh là vua của các loại thảo dược với nhiều công dụng như: giúp tăng cường sức khỏe, giúp khí huyết lưu thông, bổ máu, có tính kháng khuẩn, Lan kim tuyến có thể được dùng để trị các loại bệnh viêm khí quản, ho khan,tiêu đờm, đau họng, ngoài ra các bài thuốc từ lan kim tuyến còn được dùng để trị các bệnh viêm gan, suy nhược thần kinh, cao huyết áp, suy thận, đau lưng, phong thấp, nóng trong, bồi dưỡng sức khỏe, nóng gan, bệnh phổi, đau ngực, trẻ con chậm lớn, rượu từ lan kim tuyến có khả năng điều trị các chứng hiếm muộn,...

Trong các nghiên cứu y học hiện đại chứng minh được lan kim tuyến là cây thuốc quý - khắc tinh của bệnh ung thư. Các chất chiết xuất từ lan kim tuyến được sử dụng như các loại thuốc hoặc các hoạt chất bổ sung để ngăn chặn và điều trị các bệnh lý ác tính của con người. Chất chiết xuất từ lan kim tuyến có cơ chế hoạt động gây độc lên tế bào ung thư, tạo ra hiệu ứng tăng cường hệ miễn dịch, tăng sản sinh số lượng bạch cầu, kích thích các tế bào hỗ trợ chống lại ung thư như tế bào T loại 1 và loại 2. 

Với nhiều đặt và công dụng về dược liệu cực kỳ quý giá ngày xưa lan kim tuyến chỉ được sử dụng trong cung đình và quý tộc. Ngày nay giá bán của cây lan kim tuyến khô có thể lên đến cả trăm triệu đồng 1kg. Nhưng do số lượng rất ít và hình thức khai thác bừa bãi chặt cả gốc nên số lượng lan kim tuyến ngày nay còn sót lại là cực kỳ ít. Vì đây là loại cây quý và có nhiều công dụng, nên nhà nước đã đặt ra các quy định về bảo tồn cũng như các nghiên cứu để có thể nhân giống cây lan kim tuyến có thể trồng được để có thể sử dụng với mục đích thương mại.

- Thông tin tham khảo được Bác Sĩ Nông Nghiệp tổng hợp -