Lúa bị bọ trĩ: nguyên nhân, triệu chứng và cách khắc phục

Trong nông nghiệp trồng trọt, bọ trĩ là một trong những kẻ thù “nguy hiểm” khiến nhiều bà con nông dân lo lắng. Loại côn trùng này có kích thước rất nhỏ, gây hại phổ biến trên nhiều loại cây trồng, khiến cây trồng phát triển kém, ảnh hưởng lớn hiệu quả kinh tế.

Lúa là một trong những loài cây trồng thường bị bọ trĩ tấn công. Mặc dù lúa bị bọ trĩ gây hại không ảnh hưởng lớn đến năng suất nhưng nếu không được điều trị kịp thời, cây sẽ chậm phát triển, khiến lá khô, vàng. Để khắc phục tình trạng lúa bị bọ trĩ tấn công, bà con cần tìm hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh. 

1. Nguyên nhân khiến lúa bị bọ trĩ

Bọ trĩ chính là tác nhân chính khiến lúa bị bệnh. Đây là loài côn trùng gây hại cho nhiều loại cây bao gồm cây ăn quả, hoa màu, cây cảnh, hoa,... Bọ trĩ hại lúa còn được một số nơi gọi là bù lạch. Chúng có tên khoa học là Stenchaetothrips biformis Bagnall, thuộc họ Bọ trĩ – Bù lạch, bộ Cánh viền. 

Bọ trĩ xuất hiện ở khắp các vùng trồng lúa trên khắp thế giới. Lúa bị bọ trĩ tấn công thường ở giai đoạn cây lúa mới mọc đến khi đẻ nhánh. Ở giai đoạn này, mật độ bọ trĩ tăng cao, gây hại nghiêm trọng. Sau đó giảm dần khi cây lúa lớn vì lá lúa cứng không thích hợp cho bọ trĩ hút chích.

Bọ trĩ non và con trưởng thành đều hút nhựa lá, nhựa hoa làm cây lúa sinh trưởng còi cọc, hoa không thụ phấn được. 

Bọ trĩ hại cả lúa cạn và lúa nước sau khi cấy được 1 – 2 tuần. Vòng đời của bọ trĩ trải qua 4 giai đoạn bao gồm giai đoạn trứng, ấu trùng, nhộng và thành trùng. Một năm chúng phát sinh 8 – 10 lứa, trong đó các lứa 1, 2 phát sinh trên cỏ, các lứa 2, 3 và 6 là những lúa gây hại cây lúa nặng nề nhất.  

Điều kiện thuận lợi để bọ trĩ phát triển mạnh mẽ là lúc thời tiết khô hanh, nắng nóng kéo dài. Ở miền Nam, bọ trĩ thường xuất hiện vào các tháng nắng nóng từ tháng 12 – 4 năm sau. Thời điểm này trùng với giai đoạn cây đang tập trung ra hoa (khoảng tháng 12 – 1) và giai đoạn cây đang ra chồi, lá, trái non ( vào tháng 1 – 3). Khi trời mưa, số lượng bọ trĩ giảm rõ rệt, nhất là vào giai đoạn bọ trĩ lớn.  Con trưởng thành có khả năng kháng thuốc cao. 

Bọ trĩ hút nhựa lá cây (Nguồn: Internet)

2. Dấu hiệu lúa bị bọ trĩ tấn công

Lúa bị bọ trĩ tấn công có các triệu chứng sau:

• Mật độ bọ trĩ tăng cao vào thời điểm cây mới mọc đến khi đẻ nhánh. Cây lúa bị bọ trĩ hại thường có phần đầu lá quăn lại và chuyển sang màu vàng

• Lá bị hại nặng sẽ bị cuốn lại, lá héo, tóp và khô vàng đi ở mép cho đến đầu lá lúa.

Những dấu hiệu nhận biết trên có nhiều nét tương đồng với triệu chứng của một số bệnh khác ở cây lúa. Chính vì vậy, để nhận biết chính xác có phải lúa đang bị bọ trĩ tấn công hay không. Bà con có thể áp dụng cách nhận biết thủ công như sau:  Bà con tiến hành đặt lòng bàn tay mình xuống nước cho ướt sau đó dùng lòng bàn tay quét lên ngọn các cây lúa rồi đưa đến gần mắt để quan sát. Vì bọ trĩ có kích thước rất nhỏ nên bà con phải nhìn thật kỹ. Nếu trên lòng bàn tay có những con vật rất nhỏ (khoảng 1,5 mm) màu đen đương nhảy hoặc bò chậm chạp vì dính nước thì đó chính là bọ trĩ.

Khi phát hiện lúa bị bọ trĩ gây hại, bà con nên nhanh chóng áp dụng các biện pháp tiêu diệt kịp thời, đúng lúc. 

Bọ trĩ gây hại lúa khiến ruộng lúa xơ xác (Nguồn: Internet)

3. Cách khắc phục tình trạng lúa bị bọ trĩ tấn công

Khi phát hiện ruộng lúa bị bọ trĩ, bà con cần làm sạch cỏ dại, vệ sinh đồng ruộng, gieo sạ ở mật độ vừa phải và giữ nước không để ruộng bị khô. 

Bọ trĩ rất dễ tiêu diệt, ở tình trạng lúa bị tấn công ít, bà con có thể áp dụng biện pháp phòng trừ sau: tăng cường bón phân, chăm sóc ruộng lúa. Tuyệt đối không để ruộng khô nước. Khi ruộng lúa bị bọ trĩ gây hại tỷ lệ trên 15% dảnh hoặc với  mật độ trên 2.500 con/m2 thì bà con tiến hành dùng các loại thuốc đặc hiệu như Radiant 60SC, Actara 25Wp,… để phun trừ. 

Nếu bọ trĩ xuất hiện nhiều trên đồng ruộng, bà con có thể dùng Plastimula 1SL để phun trừ với liều lượng 20ml pha 16 lít nước phối trộn cùng Supergen 5SC liều lượng 20ml/bình 16 lít nước. Sau đó phun 2 bình trên diện tích 1.000 m2. Sau phun thuốc 2 ngày thì bà con bón phân đợt 2. Sau khoảng 5 ngày phun thuốc sẽ thấy lúa phát triển tốt trở lại, đầu lá bung ra, xanh mướt. Bộ rễ phát triển và ra nhiều rễ trắng, cây đẻ nhánh mạnh.

Trên đây là các biện pháp khắc phục tình trạng lúa bị bọ trĩ tấn công. Nếu ruộng lúa của bà con cũng đang gặp tình trạng này thì có thể áp dụng biện pháp phòng trừ được giới thiệu trong bài viết. 

 >>> Xem thêm: Bọ trĩ hại điều: Dấu hiệu nhận biết và cách phòng trừ