Nguồn gốc, đặc điểm hình dáng, sinh trưởng của cây bí ngồi

Theo thông tin nông nghiệp, cây bí ngồi là loại rau ăn quả có giá trị dinh dưỡng cao. Quả bí ngồi có chứa nhiều carotene, magie, axit, vitamin C, folic có công dụng ổn định đường huyết, chống còi xương ở trẻ em, chống lão hóa, giảm xơ cứng động mạch,... Bí ngồi là nguyên liệu dùng để nấu canh, chế biến các món xào hấp dẫn. Với hương vị thơm ngon, cùng nhiều lợi ích về sức khỏe, hiện nay, quả bí ngồi được thị trường rất ưa chuộng. Chính vì vậy, trồng bí ngồi là một trong những mô hình trồng trọt mang lại hiệu quả kinh tế cao. Để trồng được loại rau ăn quả này cho năng suất cao, bà con cần nắm rõ đặc điểm hình dáng, sinh trưởng của cây để có cách trồng, chăm sóc phù hợp. 

1. Nguồn gốc của cây bí ngồi

Cây bí ngồi hay còn được gọi là bí ngòi, có tên khoa học là Cucurbita pepo, là một loài thực vật thuộc chi Bí. Quả bí ngồi thường được dùng làm rau nấu canh hoặc là nguyên liệu của nhiều món ăn quen thuộc trong bữa cơm gia đình. 

Cây bí ngồi có nguồn gốc, xuất xứ từ châu Mỹ nhưng lại được nhân giống nhiều ở Ý. Sau đó, loài cây này được du nhập vào Châu Âu. Sau này, bí ngồi được gây giống và trồng ở khắp nơi trên thế giới. Cây bí ngồi du nhập vào Việt Nam vào khoảng thập niên 1990. Hiện nay, giống bí này được trồng nhiều ở Đà Lạt, nơi có điều kiện thời tiết, khí hậu thích hợp để cây phát triển. 

Cây bí ngồi có thân đứng, phân cành nhánh chứ không phải thuộc dạng thân leo, bò như những giống bí khác (Nguồn: Internet)

2. Đặc điểm hình dáng của cây bí ngồi 

Mặc dù thuộc họ cây bầu bí nhưng cây bí ngồi có thân thẳng đứng chứ không phải dạng thân leo, bò như những giống bí khác. Rễ của cây bí ngồi phát triển rộng nhưng ăn nông. Cây có thân lùn thẳng, thân cây màu xanh đậm. Cây bí ngồi có khả năng phân cành nhánh thấp. Trên thân, cuống lá và lá bí thường được phủ bởi một lớp lông tơ trắng.

Lá của cây bí ngồi mọc đối xứng nhau từ gốc. Cuống lá dài, rỗng như ống lá đu đủ, phiến lá xanh rộng, xòe to.  Lá có hình tim xẻ thuỳ sâu tùy vào đặc điểm của từng giống. 

Trên cây bí ngồi có cả hoa đực và hoa cái. Hoa của cây bí ngồi thuộc dạng đơn tính cùng gốc, rất hiếm có cây lưỡng. Hoa đực và hoa cái đều có màu vàng, mọc riêng lẻ ở kẽ lá, đường kính hoa dao động từ 15 - 20cm. Hoa đực có lông với phần cuống dài từ 5 - 8cm. Hoa cái cũng có lông với bầu nhụy dài 10 - 12cm. Hoa được thụ phấn nhờ ong, bướm. Hoa cái sau khi thụ phấn sẽ cho quả. 

Quả của cây bí ngồi có hình trụ dài, thường có chiều dài khoảng từ 20 - 30cm tùy theo chế độ chăm sóc và cách trồng cây. Phần vỏ quả nhẵn bóng. Khi còn non, vỏ quả có nhiều màu sắc khác nhau như màu trắng, vàng, xanh nhạt tới xanh đậm. Khi quả già, lớp vỏ sẽ thay đổi một cách tự nhiên giữa màu xanh lá cây sẫm và màu vàng nhạt, vỏ quả có thể có sọc hoặc những chấm nhẹ. 

Bên trong quả bí ngồi có phần thịt và hạt. Hạt bí có màu vàng nhạt hoặc vàng đậm. 

Cây bí ngồi có quả màu vàng và quả màu xanh (Nguồn: Internet)

2. Điều kiện ngoại cảnh thích hợp để cây bí ngồi sinh trưởng, phát triển

• Nhiệt độ: Giống như những cây trồng họ bầu bí khác, cây bí ngồi là loại cây trồng ưa khí hậu ấm. Nhiệt độ thích hợp để cây sinh trưởng, phát triển tốt nhất là từ 22 - 30 độ C. Nhiệt độ thích hợp để hạt giống bí ngồi nảy mầm là từ 30 - 32°C. Nếu điều kiện nhiệt độ quá thấp sẽ kìm hãm quá trình sinh trưởng của cây. Thời tiết có sương giá có thể làm cây chết. Điều kiện môi trường có nhiệt độ cao sẽ làm hạn chế sự phát triển của cây, gây ảnh hưởng đến khả năng ra hoa, đậu quả.

• Ánh sáng: Bí ngồi là loài cây ưa sáng. Cây bí ngồi cần cường độ ánh sáng mạnh để sinh trưởng, phát triển tốt và cho năng suất cao. Vì vậy, khi trồng cây bí ngồi, bà con lưu ý trồng cây với mật độ vừa phải, không quá dày.  Nếu vườn cây thiếu ánh sáng, cây sẽ sinh trưởng chậm và dễ bị các loại sâu bệnh hại tấn công. 

• Độ ẩm: Cây bí ngồi có thể chịu được hạn nhưng rất mẫn cảm với ngập úng. Cây cần được cung cấp đủ độ ẩm để phát triển tốt và cho năng suất cao. Thời tiết có độ ẩm không khí quá cao lại là điều kiện để các loại nấm bệnh hại tấn công, gây bệnh cho cây như bệnh sương mai, đốm lá,... Nếu độ ẩm không khí quá thấp, cây bí ngồi rất dễ bị nấm phấn trắng tấn công. Nếu thời tiết khô hạn, cây bí ngồi dễ bị rụng hoa và quả non. 

• Đất và dinh dưỡng: Cây bí ngồi có thể có thể sống tốt trên nhiều loại đất khác nhau. Trong đó, cây phát triển tốt nhất trên nền đất thịt nhẹ, giàu mùn, thông thoáng, có độ thoát nước tốt và có pH từ 6,0 – 6,5.

Hiện nay, cây bí ngồi được xem là loại cây trồng cho giá trị kinh tế cao. Nhiều vùng trồng bí phát triển ở nước ta mang đến thu nhập tốt cho nhiều bà con nông dân. 

>>> Xem thêm: Bệnh giả sương mai trên cây họ bầu bí: Nguyên nhân và cách điều trị