Bệnh đạo ôn gây hại trên lúa

Bệnh đạo ôn là loại bệnh gây hại ảnh hưởng nặng đến nền kinh tế của những nước trồng lúa trên thế giới. Ở nước ta bệnh đạo ôn phát sinh và gây hại nặng trên các vùng trồng lúa trên khắp cả nước, có những năm gây thiệt hại và thất thoát lớn đến nền kinh tế.

1. Triệu chứng nhận dạng bệnh đạo ôn trên lúa

• Bệnh đạo ôn có thể gây hại từ thời kỳ lúa mạ đến lúa chính, gây hại nhiều ở bẹ lá, lóng thân, cổ bông, hạt. Nấm bệnh gây hại trên lúa ở nhiều mức độ, bệnh gây hại làm khô lá, làm giảm khả năng quang hợp của lá, nếu gây hại nặng có thể gây chết cây lúa trên diện tích rộng.

• Bệnh đạo ôn gây hại trên mạ có các cách nhận dạng như vết bệnh có hình bầu dục sau đó tạo thành hình thoi có màu nâu hồng hoặc nâu hơi vàng. Bệnh gây hại nặng khi các vết bệnh liên kết lại với nhau làm cây lúa mạ khô héo hoặc chết.

• Biểu hiện của bệnh đạo ôn trên lá lúa ban đầu là các chấm màu xanh lục nhạt hay mờ vết dầu rồi dần chuyển thành màu xám nhạt. Mức độ gây hại tùy thuộc vào mức độ phản ứng của từng giống lúa, đối với giống mẫn cảm các vết bệnh to có hình thoi, dày, có màu nâu nhạt hoặc là các quần bệnh màu vàng nhạt, phần giữa có màu nâu xám.

Vết bệnh đạo ôn gây hại trên lá lúa (Ảnh: sưu tầm)

• Vết bệnh đạo ôn trên cổ bông, cổ gié và hạt lúa là các vết màu nâu xám hơi teo lại. nếu vết bệnh xuất hiện sớm thì bông lúa bị lép, vết bệnh đạo ôn phát triển muộn sẽ gây hiện tượng gãy cổ bông. Vết bệnh ở hạt lúa không có hình dạng nhất định, có màu nâu xám. Nấm bệnh đạo ôn có thể được tồn dư ở vỏ trấu và bên trong hạt có thể lây truyền cho các vụ sau.

Bệnh đạo ôn gây hại trên bông và làm lép hạt lúa (Ảnh: sưu tầm)

2. Nguyên nhân gây bệnh đạo ôn gây hại lúa

• Bệnh đạo ôn gây hại lúa do nấm Pyricularia grisea. Nấm bệnh sinh trưởng ở nhiệt độ từ 25 - 28oC và độ ẩm không khí >90%. Bào tử nấm bệnh đạo ôn sinh sản ở nhiệt độ từ 10 - 30oC, ở 28oC bào tử sinh sản nhanh nhưng tốc độ giảm dần sau 9 ngày. Điều kiện thời tiết âm u có thể thúc đẩy quá trình sinh sản bào tử của nấm bệnh đạo ôn. Bào tử nấm nảy mầm ở nhiệt độ 24 - 28oC và có những giọt nước.

• Điều kiện không khí, nhiệt độ, độ ẩm không khí và ánh sáng ảnh hưởng đến sự xâm nhập và gây hại của nấm bệnh đạo ôn vào cây lúa. Ở nhiệt độ khoảng 24oC và độ ẩm bão hòa là thuận lợi nhất cho nấm bệnh xâm nhập và gây hại.

• Nấm bệnh đạo ôn xâm nhập vào cây lúa và tiết ra các chất độc gây kìm hãm sự hô hấp và phân hủy các enzyme trong tế bào thực vật, kìm hãm sự sinh trưởng của cây lúa. Nấm đạo ôn có khả năng biến chủng cao, tạo ra nhiều chủng, nhóm, nòi sinh học.

• Nguồn bệnh đạo ôn tồn tại dưới dạng sợi và bào tử tồn dư trong rơm rạ và hạt bị nhiễm bệnh, nấm còn ký sinh trên các loài cỏ dại. Ở điều kiện khô ráo bào tử có thể sống hơn 1 nấm và sợi nấm bệnh đạo ôn có thể tồn tại đến 3 năm. Nhưng nấm bệnh sẽ chết trong điều kiện ẩm ướt. 

3. Quy luật phát sinh và phát triển của nấm bệnh đạo ôn gây hại trên lúa

Quá trình nấm bệnh đạo ôn gây hại trên lúa phụ thuộc rất nhiều vào các điều kiện ngoại cảnh và mức độ chống chịu của giống lúa với nấm bệnh

1. Ảnh hưởng của thời tiết khí hậu tới bệnh đạo ôn trên lúa

• Nấm bệnh ưa thích nhiệt độ tương đối thấp khoảng 20 - 28oC, ẩm độ bão hòa và tiết trời âm vì vậy vụ đông xuân bệnh thường hay gây hại nặng nhất. 
• Ở Miền Bắc và Miền trung nước ta nấm bệnh đạo ôn gây hại nặng ở vụ Đông Xuân khi cây lúa ở giai đoạn phát triển sinh trưởng, làm đòng và trổ bông.
• Độ ẩm không khí và độ ẩm đất ảnh hưởng đến tính mẫn cảm của cây đối với sự sinh trưởng và lây lan mầm bệnh đạo ôn. Ở điều kiện ngập úng kéo dài cây lúa dễ bị nhiễm bệnh và độ ẩm không khí cao tạo điều kiện cho vết bệnh đạo ôn mở rộng.

Thời tiết ảnh hưởng đến sự phát triển và tốc độ lây nhiễm bệnh đạo ôn (Ảnh: sưu tầm)

2. Ảnh hưởng của đất đai và phân bón đến sự phát triển của bệnh đạo ôn

• Những ruộng có chân nhiều mùn, khó thoát nước, trũng, đất hoang, đất nhẹ, đất giữ nước kém, dễ khô hạn và đất có lớp sét nông thường rất phù hợp để nấm bệnh đạo ôn gây hại.
• Chế độ phân bón không hợp lý dẫn đến tình hình bệnh đạo ôn phát triển nặng hơn.

  • Mức độ ảnh hưởng của phân đạm đến sự phát triển của bệnh đạo ôn sẽ biến động theo từng loại đất trồng. Bón quá nhiều đạm có tác dụng nhanh như amoni sunfat vào thời điểm nhiệt độ không khí thấp và cây còn non sẽ làm tăng tỷ lệ bệnh đạo ôn gây hại trên cây.

  • Phân lân ít ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển của bệnh đạo ôn trên cây lúa. Nếu sử dụng phân lân hợp lý có thể làm giảm khả năng bệnh gây hại trên cây trồng.

  • Bón nhiều kali lên trên nền phân đạm cao sẽ làm tăng tốc độ và khả năng lây nhiễm bệnh đạo ôn trên ruộng lúa.

  • Phân silic có tác dụng làm giảm độ nhiễm bệnh của cây. Mức độ nhiễm bệnh tỷ lệ nghịch với hàm lượng silic trong cây. Sử dụng phân silic nhiều sẽ làm giảm mức độ lây nhiễm bệnh đạo ôn trên cây lúa.

Phân bón ảnh hưởng đến sự phát triển của bệnh đạo ôn (Ảnh: sưu tầm)

3.  Ảnh hưởng của giống tới khả năng phát sinh và phát triển bệnh đạo ôn.

• Mức độ chống chịu bệnh đạo ôn sẽ tùy thuộc vào đặc tính của từng giống lúa khác nhau. Một số giống mang gen kháng bệnh, một số giống do đặc điểm sinh trưởng phù hợp có thể chống chịu và làm hạn chế lây lan bệnh

• Đặc tính sinh trưởng của những giống lúa thích hợp chống chịu bệnh như đẻ nhánh tập trung, cứng cây, có ống rơm dày…

• Một số giống lúa chống chịu được bệnh đạo ôn hiện nay như IMTL547, BC15, F1 LY006, F1 KC06-1,....

- Thông tin tham khảo được Bác Sĩ Nông Nghiệp tổng hợp -