Bệnh đốm trắng ở cá cảnh: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị

Bệnh đốm trắng ở cá cảnh là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến cá chết hàng loạt. Bệnh chủ yếu xảy ra ở các loại cá cảnh sinh sống trong hồ, bể nuôi cá. Cá nuôi ngoài tự nhiên ít có khả năng mắc bệnh hơn và nếu mắc bệnh chúng sẽ có khả năng tự phục hồi. Cá cảnh nuôi trong bể thường dễ mắc bệnh đốm trắng do chúng tiếp xúc với những con cá khác hay bị căng thẳng do môi trường sống nhỏ hẹp. Để điều trị bệnh đốm trắng cho cá cảnh, bạn cần nhận biết dấu hiệu của bệnh, nguyên nhân gây bệnh và nắm rõ các phương pháp xử lý đúng cách, khoa học. 

1. Bệnh đốm trắng ở cá là bệnh gì? Dấu hiệu nhận biết bệnh đốm trắng xảy ra trên cá cảnh

Bệnh đốm trắng, còn được gọi là bệnh Ich có tên khoa học lá Ichthyophthirius Multifiliis. Bệnh do một loại ký sinh trùng gây ra khiến trên thân, vảy cá có những đốm trắng nhỏ như hạt muối. Bệnh xảy ra ở cả cá nước ngọt và cá nước mặn. Tỉ lệ xảy ra ở bể cá nước ngọt cao hơn. Loại bệnh này là một trong những nguyên nhân gây chết nhiều nhất ở các loại cá cảnh. Đây là bệnh xảy ra phổ biến nhất ở cá và các loài động vật không xương sống. 

Dấu hiệu nhận biết bệnh đốm trắng (ich) ở cá cảnh (Ảnh: Sưu tầm)

Dấu hiệu dễ nhận biết của bệnh Ich là các đốm trắng nhỏ như hạt muối xuất hiện ở thân, vây cá. Tuy nhiên, để chẩn đoán chính xác bệnh đốm trắng, bạn nên quan sát cả những biểu hiện ở hình dáng bên ngoài và hành vi của cá. Một số dấu hiệu nhận biết bệnh đốm trắng (Ich) của cá cảnh mà bạn có thể quan sát được bao gồm:

• Xuất hiện những đốm trắng nhỏ ở mình cá và mang cá. Bạn đầu, đây là các hạt nhỏ li ti. Sau đó, chúng lan rộng ra dần và kết dính lại nhau tạo thành những mảng trắng lớn. Những mảng trắng có thể phủ toàn bộ thân cá. 

• Ký sinh trùng gây bệnh đốm trắng ở cá có thể khiến chúng bị ngứa. Vì vậy bạn có thể quan sát chuyển động của cá. Khi cá bị bệnh, chúng có xu hướng chuyển động quá mức. Đồng thời, cố cọ xát vào cây hoặc đá, những vật dụng có trong bể cá để cố đánh bật các ký sinh trùng hoặc gãi ngứa. 

• Thay vì xòe tự do như cá khỏe mạnh, cá bị Ich thường có xu hướng khép vât sát vào thân cá. 

• Cá có dấu hiệu chán ăn do stress. Khi quan sát cá, bạn sẽ thấy chúng không ngoi lên đớp thức ăn hoặc đớp và nhả thức ăn ngay sau đó.

• Bệnh đốm trắng khiến cá thở nặng nhọc. Nếu bạn thấy cá bơi gần bộ lọc bể cá hoặc thường ngoi lên mặt nước để đớp thì có thể chúng đang thiếu oxy. Khi cá bị ký sinh trùng bám vào, chúng thường khiến cá khó hấp thu khí oxi trong nước. 

• Cá bị bệnh cũng có hành vi ẩn náu. Cá thường có xu hướng tìm chỗ ẩn nấp và không năng động như cá khỏe mạnh. Dấu hiệu này thường gặp ở nhiều bệnh cũng như khi cá bị stress nên khó phân biệt. 

Cá cảnh bị đốm trắng có dấu hiệu nhận biết dễ nhất là các đốm trắng trên thân cá. Ngoài dấu hiệu trên, bạn nên quan sát các dấu hiệu đi kèm để có thể chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh. 

2. Nguyên nhân gây bệnh đốm trắng (ich) ở cá cảnh 

Bệnh đốm trắng ở cá cảnh do ký sinh trùng đơn bào gây ra. Loại ký sinh này phát triển trên cá qua 3 giai đoạn: 

• Giai đoạn 1: Là giai đoạn dưỡng thể của ký sinh trùng. Ký sinh trùng quả dưa thường bám vào da của cá khiến da cá có những mảng u màu trắng. Chúng lấy thức ăn từ phần thịt cá để chuẩn bị cho quá trình sinh sản.

• Giai đoạn 2: Đây là giai đoạn ký sinh trùng trưởng thành và sinh sản. Kí sinh trùng ở giai đoạn này đã phát triển trưởng thành và rơi ra khỏi da cá xuống đáy bể cá. Ký sinh trùng sẽ ở yên nơi chúng rơi xuống và sinh sản ra hàng trăm ký sinh mới.

• Giai đoạn 3: Là giai đoạn các ký sinh trùng mới được sinh ra và đi tìm vật chủ mới. Ký sinh trùng trưởng thành sinh ra hàng trăm nang ký sinh trùng mới. Chúng sẽ tìm vật chủ để ký sinh và bắt đầu một vòng đời mới.

Cá bị bệnh đốm trắng do ký sinh trùng đơn bào gây ra (Ảnh: Sưu tầm)

Bệnh đốm trắng ở cá cảnh là loại bệnh xảy ra thường xuyên và phổ biến. Chính vì vậy mà hầu hết các loại cá cảnh đều có khả năng miễn dịch đối với bệnh.  Tuy nhiên, khi cá bị stress do môi trường sinh sống hoặc các nguyên nhân khác có thể dẫn đến việc khả năng miễn dịch của các bị hạn chế. Việc này sẽ khiến tình trạng bệnh của cá nặng và lân lan nhanh. Một số nguyên nhân khiến cá cảnh bị stress mà bạn cần lưu ý: 

• Chất lượng nước bể cá kém, nhiệt độ trong bể không thích hợp. 

• Thả sinh vật mới vào bể cá.

• Chế độ ăn cho cá không phù hợp

• Quá trình vận chuyển, xử lý cá từ lúc mua đến lúc mang về thả bể không đảm bảo khiến cá không thích nghi được với môi trường mới. 

• Bể cá cảnh đặt trong môi trường có nhiều tiếng động như  tiếng đập cửa, tiếng người di chuyển thường xuyên xung quanh bể cá,...

3. Cách điều trị bệnh đốm trắng ở cá cảnh 

Để khắc phục bệnh đốm trắng ở cá cảnh, bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau: 

- Tăng nhiệt độ nước trong bể cá:

Tăng nhiệt độ nước trong bể cá lên ở mức 30ºC. Quá trình tăng nhiệt cần thực hiện từ từ để cá thích nghi. Nên tăng thêm 1 độ C mỗi giờ cho đến khi đạt được nhiệt độ thích hợp. Khi tăng nhiệt độ, đảm bảo các con cá khác trong bể cũng chịu được ngưỡng nhiệt này. Duy trì nhiệt độ cao ở mức 30 độ C trong khoảng 10 ngày. Nếu cá có thể chịu được mức nhiệt cao hơn, bạn nên tăng lên ngưỡng 30 độ C sau đó giảm xuống. Khi tăng nhiệt độ bạn cần quan sát phản ứng của cá. Khi tăng nhiệt độ, cần đảm bảo cung cấp đủ lượng oxy cần thiết cho cá.

- Cung cấp đủ oxy cho cá:

Để cải thiện hệ miễn dịch, chất lượng môi trường sống cho cá, bạn nên tăng lượng oxy trong bể cá. Ký sinh trùng gây bệnh đốm trắng gây hại cho cá bằng cách ức chế khả năng hô hấp, hấp thụ oxy của cá. Việc tăng lượng oxy, sục khí cho cá sẽ giúp cá tăng cường hệ miễn dịch và giảm nguy cơ chết ngạt. Bạn có thể cung cấp oxy cho cá bằng cách hạ mức nước trong bể sao cho nước được lọc khi chảy xuống chạm vào mặt nước hỗ sẽ tạo thêm nhiều oxy. Hoặc bạn có thể đặt thêm các viên sục khí, sử dụng máy bơm để tăng cường lượng oxy và tăng sự lưu thông của dòng nước trong bể cá. 

Cung cấp đủ oxy cho cá giúp cá không bị chết ngạt do ký sinh trùng gây ức chế hô hấp (Ảnh: Sưu tầm)

- Dùng muối cá cảnh xử lý ký sinh trùng trong bể cá nước ngọt 

Muối cá cảnh có tác dụng giúp cá phát triển lớp nhầy, lớp nhớt tự nhiên để bảo vệ chúng khỏi ký sinh trùng. Với cách này, abnj dùng 1 muối muối pha với 4 lít nước và một lượng nước nhỏ ở hồ cá cảnh và đổi vào bể cá. Duy trì việc làm này trong khoảng 10 ngày.  Phương pháp này có thể kết hợp với việc tăng nhiệt độ bể cá và oxy nhằm mang lại hiệu quả tốt nhất. Lưu ý: không được dùng loại muối ăn mà chỉ dùng muối chuyên dụng cho bể cá để xử lý. Khi đã điều trị cá khỏi bệnh, cần thay lại nguồn nước trong bể cá.

- Xử lý bằng thuốc:

Ở tình trạng bệnh đốm trắng nặng, lây lan toàn bộ bể cá, bạn có thể dùng các loại thuốc đặc trị chuyên dụng. Để tiến hành dùng thuốc, bạn nên tham khảo ý kiến của Bác sĩ thú y nhằm chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh. Sau khi chẩn đoán đúng bệnh đốm trắng, bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn sử dụng các loại thuốc phù hợp cho từng giai đoạn bệnh. Bạn nên tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ thú y. Không nên tự ý sử dụng thuốc. Thông thường, người ta sẽ dùng sulphat đồng (0.15 – 0.20 ppm) để chữa bệnh đốm trắng cho cá và ngăn ngừa bệnh bùng phát. Một số các loại thuốc được dùng để chữa bệnh đốm trắng bao gồm: malachite green, methylene blue, formalin. Tuy nhiên, tất cả đều phải dựa trên sự chỉ định, kê đơn của Bác sĩ thú y. 

Bệnh đốm trắng ở cá cảnh là một bệnh xảy ra phổ biến. Nắm rõ dấu hiệu nhận biết và nguyên nhân gây bệnh sẽ giúp bạn có được biện pháp xử lý nhanh chóng, kịp thời. Việc xử lý kịp thời sẽ giúp tình trạng bệnh ở cá thuyên giảm, cá phát triển khỏe mạnh và không gây thiệt hại về kinh tế.