Nguyên nhân và cách điều trị các bệnh hại lúa thường gặp

Trong nông nghiệp trồng trọt, các bệnh hại lúa luôn khiến người nông dân lo lắng. Bệnh hại cây lúa khiến cây phát triển kém, cho hạt lép, năng suất thấp, ảnh hưởng lớn đến thu nhập của bà con nông dân. Trong các bệnh hại lúa, bệnh đốm vằn và bệnh lùn xoắn lá là những bệnh thường gặp nhất, xảy ra trên mọi mùa vụ và gây hại rất lớn cho cây. Để đối phó với các loại bệnh này, bà con cần tìm hiểu rõ nguyên nhân, biểu hiện và cách điều trị bệnh. 

1. Bệnh đốm vằn gây hại lúa

Bệnh đốm vằn còn được gọi là bệnh ung thư trên cây lúa. Bệnh được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1910 tại Nhật Bản. Sau đó, bệnh được ghi nhận xảy ra ở nhiều nước trên thế giới. Đây là một trong các bệnh gây hại nguy hiểm trên cây lúa, ảnh hưởng rất lớn đến năng suất cây trồng.

Nguyên nhân gây bệnh

Nấm Rhizoctonia solani Kuhn là tác nhân chính gây ra bệnh đốm vằn trên cây lúa. Loại nấm này thường xuất hiện trên những giống lúa cao sản ngắn ngày. Bệnh có thể gây hại tất cả các vụ lúa trong năm, trong đó vụ Đông Xuân là vụ chịu thiệt hại nặng nề nhất. 

Nấm R. solani còn gây hại trên rất nhiều loại cây trồng khác như đậu nành, đậu xanh, cà chua, cây bắp,...  Chính vì vậy mà các loài hoa màu trồng luân canh trên đất lúa rất dễ bị nhiễm bệnh do loại nấm này gây ra.

Nấm gây bệnh đốm vằn cho lúa có thể sống, phát triển trên hầu hết các loại cỏ dại. Hạch nấm rơi xuống đất có thể sống rất lâu và có khả năng gây bệnh trở lại cho cây trồng sau một thời gian dài sống trong điều kiện tự nhiên. Do đó, bệnh xuất hiện rất thường xuyên trên các ruộng lúa.

Dấu hiệu của bệnh đốm vằn trên cây lúa (Nguồn: Internet)

Dấu hiệu nhận biết bệnh đốm vằn trên cây lúa 

Bệnh đốm vằn là một trong các bệnh hại lúa rất thường gặp ở nhiều mùa vụ trong năm. Để nhận biết cây lúa bị bệnh đốm vằn. Bà con dựa vào các dấu hiệu sau:

• Bệnh thường xuất hiện ở giai đoạn lúa sạ cho tới khi lúa trổ. 

• Những vết bệnh ban đầu thường xuất hiện trên bẹ lá ở gần gốc lúa. Các vết bệnh có hình hơi tròn hoặc bầu dục.

• Vết bệnh do nấm bệnh đốm vằn gây ra có màu xanh xám, tâm có màu trắng xám, xung quanh màu nâu.

• Kích thước vết bệnh thường dài từ 1 - 3cm. Khi gặp điều kiện thời tiết thuận lợi, các vết bệnh phát triển nhanh và liên kết lại tạo thành những vết bệnh vằn vện không có hình dạng nhất định.

• Ở trên ruộng lúa, bệnh đốm vằn thường xuất hiện gần mặt nước ruộng, sau đó phát triển lên các bẹ, lá phía trên hoặc lây sang những cây xung quanh. 

• Xuất hiện nhiều hạch nấm hình thành gần vết bệnh. Hạch nấm có màu trắng và chuyển dần sang màu nâu. Nấm già sẽ  rơi xuống, trôi nổi trên mặt nước.

Biện pháp điều trị bệnh đốm vằn ở lúa 

Bệnh đốm vằn là một trong các bệnh hại lúa khó đối phó. Để đối phó với bệnh, bà con cần chú ý điều trị kết hợp với phòng ngừa bằng các biện pháp: 

• Làm sạch cỏ xung quanh ruộng, khu vực trong ruộng và kênh mương dẫn nước.

• Gieo sạ lúa với mật độ thích hợp (khoảng từ 150 - 200 kg/ha sạ bằng tay và 80 - 100kg/ha sạ nếu gieo bằng máy sạ hàng).

• Sử dụng phân bón thích hợp cho lúa, không bón dư thừa đạm.

• Khi cây mắc bệnh, sử dụng các thuốc hóa học: Validamycin 3DD, Bonanza 100 DD (SL), Monceren 25BTN(WP), 250DD(SL),  Anvil 5DD(SL) để phun cho ruộng lúa. Phun theo liều lượng của nhà sản xuất.

2. Bệnh lùn xoắn lá ở lúa 

Bệnh lùn xoắn lá cũng là một trong các bệnh hại lúa thường gặp. Bệnh được phát hiện lần đầu tiên ở Việt Nam vào năm 1977 tại Cai Lậy Tiền Giang. Lúa bị bệnh lùn xoắn lá làm giảm năng suất nghiêm trọng, bông lúa trổ không thoát, tỷ lệ hạt lép cao.

Nguyên nhân gây bệnh lùn xoắn lá ở lúa

Bệnh lùn xoắn lá ở lúa do virus gây ra. Rầy nâu chính là môi giới truyền và làm lây lan virus vào cây lúa do tác động hút chích của chúng. Virus gây bệnh hại cây trồng có dạng hình khối cầu, thường tập trung trên những phần non của cây. 

Rầy nâu ở tuổi 4 – 5 là giai đoạn truyền bệnh mạnh nhất. Chỉ sau 5 phút chích hút từ cây bệnh, rầy nâu đã có thể truyền virus gây bệnh sang cây lúa khỏe.

Virus lùn xoắn lá còn tồn tại và gây hại trên cỏ đuôi phụng và cỏ lồng vực. Bệnh gây hại quanh năm trên cây lúa, trong đó, những khoảng thời gian có nhiệt độ từ 25 – 26 độ C là thời điểm thích hợp nhất cho bệnh phát triển.

Ruộng lúa bón dư thừa nhiều đạm cũng là nguyên nhân gây bệnh lùn xoắn ở lúa. 

Dấu hiệu cây lúa bị lùn xoắn lá (Nguồn: Internet)

Dấu hiệu nhận biết bệnh lùn xoắn lá ở lúa

Lùn xoắn lá gây hại lúa là một trong các bệnh hại lúa có những dấu hiệu nhận biết rõ rệt. Bà con có thể phát hiện bệnh thông qua các triệu chứng sau:

• Cây lúa bị bệnh có lá còn xanh nhưng bị xoắn, cây sinh trưởng chậm. 

• Ruộng lúa phát triển không đều, các mép lá bị bệnh có thể bị rách hình răng cưa, gân lá có màu vàng lợt, màu  trắng hoặc màu nâu đậm.

• Cây lúa thường trổ muộn và trổ không thoát, có trường hợp lúa bị bong hoặc bị quăn và đâm xuyên qua bẹ lá. 

• Cây lúa bị bệnh thường có nhiều chồi trên đốt thân, bông lúa ngắn và có tỷ lệ lép cao. 

Biện pháp khắc phục cây lúa bị lùn xoắn lá 

Hiện chưa có thuốc hóa học đặc trị bệnh lùn xoắn lá ở cây lúa nên bà con cần phải tuân theo hướng dẫn sau:

• Sử dụng các giống lúa có khả năng kháng rầy nâu.

• Giai đoạn bệnh mới xuất hiện, bà con nhổ bỏ hẳn cây bị bệnh nhằm tránh lây lan.

• Cày ải diệt lúa chét, vệ sinh đồng ruộng để tránh nguồn bệnh lây lan cho vụ sau.

• Thời vụ sạ đồng loạt giúp cây lúa sinh trưởng đồng đều, đồng thời hạn chế sự di chuyển của các loại côn trùng môi giới.

• Bố trí trồng luân canh hai lúa một màu.

• Bón phân hợp lý cho cây. 

• Khi thấy rầy nâu xuất hiện trên ruộng lúa, bà con sử dụng các loại thuốc như applaud, Bassa, Mipcin diệt rầy nâu.

Bệnh đốm vằn và bệnh lùn xoắn lá là các bệnh hại lúa thường gặp, gây ảnh hưởng rất lớn đến sự sinh trưởng, phát triển của cây. Để đảm bảo năng suất cây trồng, bà con cần phát hiện sớm nguồn bệnh và có cách đối phó kịp thời. 

>>> Xem thêm: Biện pháp phòng ngừa sâu bệnh hại lúa vụ hè thu hiệu quả