Dây thìa canh - Hình thái, nguồn gốc phân bố và thành phần hoạt chất

Dây thìa canh hay còn được gọi là dây muôi là một loại thực vật có nguồn gốc từ Ấn Độ. Từ xa xưa dây thìa canh đã được người Ấn Độ sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường rất hiệu quả. Hãy cùng Bác Sĩ Nông nghiệp tìm hiểu về hình dạng, nguồn gốc phân bố và thành phần hóa học của dây thìa canh.

1. Đặc điểm hình thái của dây thìa canh

Dây thìa canh (Gymnema sylvestre)  hay còn được gọi là dây muôi, lõa ti rừng là loài cây thân thảo dạng bò thuộc chi lõa ti (Gymnema), họ La bố ma (Asclepiadaceae).

Là loại cây thân leo có chiều dài từ 6 - 10m, thân cây có chứa mủ màu trắng. Thân phân đốt, mỗi đốt dài khoảng 8 - 12cm, đường kính thân khoảng 3mm.

Lá của dây thìa canh có phiến hình bầu dục, trứng ngược thường dài 6 - 7cm, rộng 2.5 - 5cm. đầu nhọn, có mũi nhọn, gân phụ khoảng 4 - 6 cặp, gân lá hiện rõ ở mặt dưới của lá. Cuốn lá dài 5 - 8mm.

Hình dạng lá của dây thìa canh (Ảnh: sưu tầm)

Hoa nhỏ có màu vàng, xếp thành chùm ở nách lá, đài hoa có lông mịn, tràng hoa không có lông ở mặt ngoài. Quả lớn dài 5.5cm, hạt bên trong dẹt. Khi quả chín rụng vỏ tách đôi giống 2 chiếc thìa nên dân gian gọi là dây thìa canh hay cây muôi.

2. Nguồn gốc phân bố của dây thìa canh

Dây thìa canh được tìm thấy ở Ấn Độ đầu tiên, trong dược điển của Ấn độ cây được ghi lại với tên là Gumar và được sử dụng để trị bệnh tiểu đường ở ấn độ từ hơn 2000 năm trước. Dây thìa canh phát triển nhiều ở thung lũng Paltacot thuộc miền Trung Nam Ấn Độ. Ngoài ra còn tìm thấy ở Trung Quốc và Indonesia. 

Năm 2006 dây thìa canh mới được tìm thấy ở Việt Nam tại khu vực miền Bắc từ Hải Hưng, Hải Phòng và phân bố dài vào đến Thanh Hóa. Ở nước ta hiện nay dây thìa canh được trồng tập trung ở vùng Nam Định và Thái Nguyên để làm dược liệu.

Dây thìa canh đã được sử dụng để làm dược liệu từ hàng ngàn năm về trước (Ảnh: sưu tầm)

3. Thành phần hoạt chất có trong dây thìa canh

Thành phần hoạt chất chính có trong dây thìa canh là một hoạt chất thuộc nhóm Saponin triterpenoid loại Oleanane gọi là Acid gymnemic.Ngoài ra còn có chứa các thành phần hoạt chất như Flavone, anthraquinone, hentriacontane, pentatriacontane, α và β- chlorophylls, phytin, resins, d-quercitol, acid tartaric, acid formic, acid butyric, lupeol và trong dịch chiết có xuất hiện thành phần alcaloid. 

Acid gymnemic có tác dụng kích thích sản sinh tế bào beta ở tuyến tụy từ đó thúc đẩy tăng sản sinh Insulin thiết lập được khả năng cân bằng đường huyết tự nhiên của cơ thể. Ngoài ra, Acid gymnemic trong dây thìa canh còn ngăn hấp thu đường ở đường ruột do cấu trúc phân tử gần giống với đường glucose. 

'

Dây thìa canh có công dụng trị bệnh tiểu đường (Ảnh: sưu tầm)

Bên cạnh đó, thành phần hoạt chất trong dây thìa canh còn chứa peptide gumarin, khi ăn và nhai lá của dây thìa canh thì peptide này sẽ lấp đầy các thụ thể và làm lưỡi không hấp thu được đường Glucose.

 - Thông tin tham khảo được Bác Sĩ Nông Nghiệp tổng hợp -