Đặc sản bòn bon Tiên Phước Quảng Nam

Từ Tam Kỳ (Quảng Nam) theo đường 616 khoảng 25 cây số về phía tây sẽ đến thị trấn Tiên Kỳ (huyện Tiên Phước). Ở hai bên đường, trong chợ đâu đâu cũng thấy bày bán bòn bon. Bòn bon là loại trái cây đặc sản Quảng Nam nhưng chỉ có Tiên Phước và Ðại Lộc mới có. Và cũng chỉ ở xã Tiên Châu, huyện Tiên Phước trồng được giống bòn bon mang hương vị ngọt ngào.

Bòn bon ra hoa vào tháng 4 âm lịch, từng chuỗi hoa mầu trắng xen vàng lấp lánh, thơm lừng trong gió. 

Bòn bon thân gỗ, cây cao nên từ khi trồng cho đến khi cây cho trái cũng không phải mất công chăm bón gì nhiều. Ðến chừng tháng 7 thì bòn bon kết trái, đến tháng 9 tháng 10 là trái chín và bắt đầu thu hoạch. Khi chín trái bòn bon có mầu vàng nhạt như mỡ gà, nom rất đẹp. Quả có từng múi, mỗi múi mang một hột bên trong. Hạt bòn bon rất đắng nên khi ăn chỉ “nhấp nháy” để thưởng thức cái mùi vị thơm ngọt của bòn bon rồi nuốt luôn cả hột vì không tách riêng được múi với hạt.

Mùa bòn bon chín chỉ kéo dài chừng một tháng và theo kinh nghiệm của người dân Tiên Phước thì bòn bon càng cuối mùa lại càng ngọt, càng ngon, khi ăn cũng nên chọn những quả lớn vừa, hình hơi thon một chút, vỏ hơi đen thì sẽ càng ngọt.

Nếu người sành ăn thì cũng phải biết thưởng thức đúng cách, ta phải bóc vỏ bòn bon từ đầu múi chứ không phải ở cuống. Trái bòn bon có khoảng 5 – 6 múi, mỗi múi có thịt màu trắng trong và mang một hạt ở bên trong, có múi thì không có hạt, chứa nhiều nước thơm.

Hạt bòn bon rất đắng nên khi ăn có thể nhai nhẹ nhẹ hạt để thưởng thức cái mùi vị thơm, vị ngọt của bòn bon rồi nuốt luôn cả hạt, có người thì chỉ thưởng thức phần thịt còn bỏ đi phần hạt.

Cái dư vị ngọt ngon, đậm đà của trái bòn bon không chỉ đến từ vị ngọt ngọt, thanh thanh mà nó còn làm ta nhớ bởi vị chua chua đầu lưỡi. Mỗi khi đã ăn bòn bon thì ăn miết, ta có thể ăn no mà không hề biết ngán.

Trong dân gian, có truyền thuyết rất thi vị về trái bòn bon: Vào mùa hè năm Ất Mùi, khi Ðức Thế Tổ Cao Hoàng nhà Nguyễn (Vua Gia Long), khi còn chống với Tây Sơn đã có lần nhờ trái bòn bon của Ðại Lộc để đỡ đói trên bước đường bôn tẩu nên loại trái này được mệnh danh là “Nam trân” (trái quý ở phương Nam) từ đó.

Ngày nay, bòn bon là nguồn thu nhập chính của người Tiên Phước xứ Quảng

Ở Tiên Phước, mỗi nhà dân đều có vài cây bòn bòn lâu năm. Nhà có đất nhiều thì trồng bòn bon thành cả một vườn. Do đặc trưng loại quả này, vị chua chua ngọt ngọt rất ngon, ăn lúc đói không xót dạ nên rất được ưa thích. Lâu dần, đây trở thành loại trái cây đặc sản của vùng này. 

Mùa thu hoạch đến, cả huyện Tiên Phước có khi thu hoặc đến vài trăm tấn bòn bon. Giá bán tại vườn từ 25.000 – 30.000/kg. Giá để thương lái bán cho người dân là 35.000 – 40.000/kg. Một vụ mùa như vậy có thể kiếm được mức thu nhập đủ chăm lo cho cả gia đình cả năm, nên người dân trồng cây bòn bon rất nhiều. 

Cứ đến tầm này, đi ngoài đường rất dễ bắt gặp các xe đẩy bán bòn bon. Bòn bon mới hái xuống lúc nào cũng ngon hơn hẳn. Từng chùm quả bòn bon kích thước đều nhau còn được dùng để cúng ngày rằm.