Nguồn gốc, đặc điểm thực vật của giống nhãn da bò

Theo thông tin nông nghiệp, nhãn da bò hay nhãn tiêu da bò là một loại cây ăn quả được trồng nhiều ở miền Tây Nam Bộ nước ta. Có dịp ghé thăm những miệt vườn miền Tây vào khoảng tháng 8, tháng 9 âm lịch, bạn sẽ thấy những cây nhãn sai trĩu quả, hương thơm dịu ngọt lôi cuốn làm người ta không muốn rời vườn. Nhãn da bò là giống cây khá dễ trồng, dễ chăm sóc và cho hiệu quả kinh tế cao. Để trồng giống nhãn này cho năng suất cao, trước hết, bà con cần hiểu rõ nguồn gốc, đặc điểm thực vật và điều kiện sinh trưởng để cây phát triển. 

1. Nguồn gốc của giống nhãn da bò

Nhãn là loài cây ăn quả lâu năm được trồng phổ biến ở nhiều nước Châu Á. Cây nhãn có tên khoa học là Dimocarpus longan, tiếng Hãn gọi là "long nhãn" nghĩa là "mắt rồng" vì hạt có màu đen bóng. Nhãn là loài cây ăn quả cận nhiệt thuộc họ Bồ hòn Sapindaceae. Cây nhãn có nguồn gốc, xuất xứ đến từ miền nam Trung Quốc. Trong tiếng Trung, nhãn còn được gọi là quế viên, tiếng Indonesia gọi là lengkeng và trong tiếng Mã Lai gọi là mata kucing. 

Nhãn da bò được trồng nhiều ở miền Tây Nam Bộ nước ta (Nguồn: Internet)

Nhãn da bò vốn có nguồn gốc từ Trung Quốc. Sau đó, cây được các thương nhân Trung Quốc mang vào nước ta và trồng lần đầu tiên ở Huế. Chính vì vậy mà nhiều người cho rằng nhãn da bò nước ta có nguồn gốc từ Huế. Giống nhãn này còn được gọi là nhãn tiêu Huế hay nhãn quế. Sau đó, nhãn da bò được người dân nhân giống và mang về trồng rộng rãi ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ. Với địa hình sông nước chằng chịt, khí hậu mưa nắng thuận hòa đã tạo điều kiện cho giống nhãn tiêu da bò phát triển tốt. 

Hiện nay, nhãn da bò được trồng nhiều ở các nước Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam, Thái Lan, Indonesia. Ở Việt Nam, nhãn được trồng nhiều ở các tỉnh phía nam. Trong đó, Tiền Giang, Vĩnh Long, Bến Tre là các tỉnh có diện tích trồng nhãn tiêu da bò số lượng lớn phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu nông nghiệp.

2. Đặc điểm thực vật của cây nhãn da bò

Nhãn da bò thuộc loài cây thân gỗ, cây trưởng thành cao khoảng từ 9 - 10m. Cây nhãn da bò có phần vỏ cây xù xì, màu xám. Thân cây nhiều cành lá um tùm. 

Lá cây xanh tươi quanh năm. Lá nhãn da bò có hình lông chim, mọc so le, dài từ 7 - 20cm,  rộng 2,5 -5cm, gồm 5 đến 9 lá chét hẹp. 

Cây nhãn da bò cho hoa mọc thành từng chùm. Trên một cây, thường có cả hoa đực và hoa cái. Đài hoa nằm ở cuống với các cánh hoa nhỏ nằm xung quanh. Chính giữa là nhụy hoa. Hoa nhãn có màu vàng nhạt. Hoa thường nở vào mùa xuân, tháng 2, 3, 4.

Quả nhãn da bò có dạng hình cầu với đường kính khoảng 3cm. Sỡ dĩ giống nhãn này có tên gọi là nhãn da bò bởi lớp vỏ quả bên ngoài có màu vàng sẫm như màu da con bò. Nhãn tiêu da bò có phần vỏ mỏng, thịt dày, hạt nhỏ. Nằm bên trong vỏ là lớp thịt dày màu trắng bao bọc lấy phần hạt đen nhánh. Mùa quả của cây nhãn hạt tiêu rơi vào khoảng tháng 7- 8. Quả nhãn thường mọc thành từng chùm, mỗi chùm nặng khoảng 1,5 - 2kg. 

Quả nhãn da bò có hương vị thơm mát tự nhiên. Thịt quả có vị ngọt thanh cùng hương thơm ngọt dịu. Cây nhãn trồng càng lâu năm thì quả càng to, phần thịt bên trong quả dày, vị ngọt và thơm đậm hơn. 

Nhãn tiêu da bò có hương vị thơm ngon, da mỏng, thịt dày và nhiều nước (Nguồn: Internet)

3. Điều kiện ngoại cảnh thích hợp để trồng giống nhãn da bò

Nhãn da bò là một loại ăn quả nhiệt đới và cận nhiệt đới. Loài cây này thích hợp với điều kiện môi trường có nhiệt độ thích hợp nhất là từ 20 - 25 độ C. Ở thời kỳ ra hoa, nhiệt độ từ 15 - 22 độ C là tốt nhất để hoa trái phát triển tốt, trên 40 độ C, trái sẽ bị hại và rụng sớm.

Lượng mưa hàng năm để cây nhãn da bò sống tốt là từ 1.200 - 1.500mm/năm. Nhãn chịu hạn khá tốt, nhưng nếu được cung cấp đầy đủ nước tưới, cây sẽ phát triển xanh tươi, cho năng suất và chất lượng quả tốt. 

Nhãn da bò thích hợp sống trên nền đất thịt và thịt pha cát. Đất trồng cây nên có tầng canh tác sâu và thoát nước tốt. Độ pH thích hợp khoảng 5.5 - 6.5.

Mỗi năm, rễ cây nhãn da bò sinh trưởng làm 3 đợt. Đợt 1, vào tháng 3 – 4 với lượng rễ ít. Đợt 2, rơi vào giữa tháng 5 - 6 là thời kỳ rễ phát triển mạnh. Đợt 3, từ giữa tháng 9 - 10 là thời kỳ rễ sinh trưởng yếu. Một năm, nhãn da bò ra từ 3 - 5 đợt cành bao gồm: 1 đợt vào mùa xuân, 2 – 3 đợt vào mùa hè, một đợt vào mùa thu. Hoa nhãn nở vào khoảng tháng 2 - 4, cho quả từ tháng 8 - 9.

Nhãn da bò là loại cây trồng lâu năm cho hiệu quả kinh tế cao. Đây là loài cây tương đối dễ trồng và ít bị sâu bệnh hại tấn công. Bà con có thể tham khảo phát triển các mô hình trồng nhãn da bò để phát triển kinh tế. 

>>> Xem thêm: 4 khác biệt giữa nhãn xuồng và nhãn da bò