Cây ba kích và cách nhận biết

Cây ba kích là một loại cây dược liệu có công tăng sức dẻo dai, chống viêm nhiễm. Bộ phận của cây ba kích được sử dụng là rễ cây. Tuy nhiên, cây ba kích rất dễ bị nhầm lẫn với các loại cây khác có hình dáng và cách gọi tương tự nhau.

Cây ba kích có nhiều công dung (Ảnh: sưu tầm)

1. Một số thông tin về cây ba kích.

Cây ba kích có tên gọi khoa học là Morinda officinalis, cây thuộc họ cà phê còn có các tên gọi khác như ruột gà, chổi hoàng kim,... Là cây thân thảo sống lâu năm, thân dạng dây leo. Phần thân cây non có màu tím, có lông tơ trên bề mặt thân. Lá của cây ba kích có hình bầu dục hoặc hình mác, cứng, lá còn non có màu xanh lục, khi già có màu mốc trắng. 

Hoa của cây ba kích nhỏ, mọc thành chùm ở đầu cành, hỏa nhỏ có màu trắng, sau chuyển thành màu hơi vàng. Đài hoa có hình chén hoặc hình ống có các đài nhỏ không đồng đều. Quả khi chín có màu đỏ, hình cầu, phần đỉnh có mang phần lá đài còn sót lại. Tháng 6 - 7 hàng năm sẽ nở hoa. Quả chín vào khoảng từ tháng 7 - 10.

Cây ba kích thường được trồng hoặc mọc hoang ở một số vùng đồi nước ta.  Là loại cây ưa ẩm, ưa ánh sáng, khi còn non cần phải che bóng. Cây ba kích trong tự nhiên thường được tìm thấy trong các rừng tre nứa và rừng thứ sinh ở độ cao khoảng dưới 300m, trên các loại đất đỏ, đất feralit có tính hơi chua. 

Cây ba kích có khả năng tái sinh từ chồi rất tốt, có thể nhân giống bằng cách giâm cành và thân rễ để tạo cây con.

2. Các loại cây thường bị nhầm lẫn thành cây ba kích

• Những cây ba kích lông (Morinda cochinchinensis Lour.), cây mặt quỷ (Morinda villosa Wall. Ex Hook, f), dây giang mủ (Zygostelma benthami Baillon var. lineare Cost). Thường rất dễ nhầm lẫn vì có hình dáng bên ngoài khá giống nhau. Điểm để phân biệt cây ba kích với các loại cây này là rễ có vỏ mỏng, cứng, không có lá đi kèm theo, lá có nhựa màu trắng đục, quả có hình thuông dài.

Phân biệt cây ba kích và cây mặt quỷ (Ảnh: Sưu tầm)

• Ngoài ra, cây ba kích còn bị nhầm lẫn do có tên gọi dây ruột gà trong các bài thuốc dân gian như cây sam trắng (Bacopa monnieri Lour.), mộc thông (Clematis chinensis Osbeck). Các loại cây này có dạng cây bụi, cuốn lá dài, lá kép có 5 lá chét, hoa mọc ở kẽ lá có màu trắng, Quả là loại quả bế, có hình trứng, dẹp, có nhiều lông và quả có vòi dài.

Cây sam trắng thường bị nhầm lẫn với cây ba kích do tên gọi (Ảnh: sưu tầm)

• Bên cạnh đó còn do sự nhầm lẫn với cây viễn chí do một số hình ảnh trên mạng. Bề ngoài củ viễn chí khá giống củ của cây ba kích, nhưng nhỏ hơn, có màu đỏ tím, hình dáng củ khá đồng đều với nhau.Tuy có vẻ bề ngoài khác nhau, nhưng củ viễn chí không có các công dụng dược liệu giống như củ của cây ba kích.

Nhận biết củ ba kích và củ viễn chí (Ảnh: sưu tầm)

3. Thành phần hóa học và công dụng của cây ba kích

Thành phần hóa học của cây ba kích  có chứa gentianine, choline, carpaine ngoài ra còn chứa Vitamin B1. Rễ củ của cây ba kích có chứa các hợp chất nhóm anthranoid như ecto quinon, 1 – hydroxyl – 2, 3­ dimethyl – anthraquinon…Cây ba kích có tính ấm, vị ngọt, giúp bổ thận, cường tráng gân cốt, trị phong thấp. Cây ba kích có tín ôn, vị cay, ngọt. 

Trong các bài thuốc dân gian, cây ba kích được dùng để điều trị các sinh lý, chứng vô sinh do thận hư ở nữ giới, xuất tinh sớm, vô sinh, nữ khó thụ thai, kinh nguyệt không đều, trị đau bụng dưới, làm đẹp da. Hỗ trợ điều trị đau nhức, đau lưng, chân yếu, tê mỏi tay chân ở người lớn tuổi. Trị các bệnh đau nhức xương khớp, phong thấp. Chống trầm cảm, giúp tinh thần minh mẫn, hạ huyết áp. Chữa chán ăn, mất ngủ, tăng cường hệ miễn dịch, kéo dài tuổi thọ

Người có chứng nóng trong, âm hư hỏa vượn (số nhẹ về chiều), táo bón không nên sử dụng các phương thuốc có chứa cây ba kích.

- Thông tin tham khảo được bác sĩ nông nghiệp tổng hợp -