Cây lạc tiên là gì? Đặc điểm sinh học và nguồn gốc phân bố của cây lạc tiên

Cây lạc tiên hay còn được gọi là cây chùm bao, nhãn lồng là một loại dược liệu được sử dụng ở nhiều nước châu Âu, châu Mỹ. Ở Việt Nam lạc tiên thường mọc hoang dại và được thu hai để sử dụng như một vị thuốc chuyên trị mất ngủ giúp an thần.

1. Đặc điểm hình thái của cây lạc tiên.

Cây Lạc tiên hay còn gọi là cây chùm bao là loại dây leo thân thảo, thân thường dài từ 7 - 10m. Cây non mềm, thân có hình tròn, bề mặt thân cây có nhiều lông màu vàng. Thân già ở phần gốc dẻo và chắc, đường kính gốc của cây lạc tiên thường không quá 2cm.

Lá của cây lạc tiên thường mọc so le, lá đơn xẻ thùy chia làm 3 phần, lá thường dài từ 6 - 10, rộng 5 - 8cm. méo lá có lông mịn, cuống lá thường dài 7 - 8cm. Thường có tua cuốn mọc ở nách lá để giúp cây có thể bám vào các cây khác hoặc vật thể khác để bò lên.

Hình dạng cây lạc tiên (Ảnh: sưu tầm)

Hoa của cây lạc tiên là hoa lưỡng tính mọc đơn độc, có 5 cánh đường kính khoảng 5.5 cm. Hoa có màu trắng hoặc tím, nhụy vàng, phần lá đài màu trắng phía dưới có gân xanh, bên dưới lá đài có ba gân chính với những gân phụ. Hoa của cây lạc tiên có tràng hoa phụ hình sợi màu tím. Hoa thường mọc ở nách lá và có cuống hoa dài khoảng 3 - 5cm. 

Hoa của cây lạc tiên là hoa lưỡng tính (Ảnh: sưu tầm)

Quả của cây lạc tiên có hình trứng hoặc hình cầu, dài khoảng 2 - 3cm, vỏ quả trơn, khi chín có màu vàng cam đến màu đỏ. Bên trong có khoảng 20 -25 hạt màu đen được bao phủ bởi một lớp vỏ ngoài mọng nước. 

Đặc biệt, cây lạc tiên có lá bắc có hình dạng như một mặt lưới màu xanh bao trùm quả. Có khả năng bẫy côn trùng và có thể tiết ra các enzyme tiêu hóa, đây là cơ chế tự bảo vệ quả của cây lạc tiên. 

2. Nguồn gốc và phân loại sinh học của cây lạc tiên.

Cây lạc tiên còn có nhiều tên gọi khác như cây nhãn lồng, chùm bao có danh pháp khoa học là Passiflora foetida, thuộc họ lạc tiên Passifloraceae, là một loài cây có quả có thể ăn được.

Cây lạc tiên có nguồn gốc từ Tây Nam Hoa Kỳ, Mexico, vùng Caribe, Trung và Nam Mỹ. Cây lạc tiên đã được du nhập vào các vùng nhiệt đới trên toàn thế giới như Đông Nam Á, úc, Hawaii.

Ở Việt Nam cây lạc tiên mọc dại khắp nơi, ở nhiều vùng đất khác nhau, cây thường mọc riêng rẽ hoặc lẫn với những cây bụi. Hiện nay cây lạc tiên là một loài thực vật phổ biến ở nước ta. Phân bố đều khắp cả nước và được sử dụng để làm rau ăn, làm thuốc.

3. Nhu cầu sinh thái của cây lạc tiên

Đất: cây lạc tiên hầu như không kén bất kỳ loại đất nào, có thể sinh sống ở những vùng đất chua, mặn, nhiễm phèn, trũng. Nhưng cây lạc tiên sinh sống tốt nhất là ở những khu vực thoát nước tốt, có thành phần cơ giới nhẹ, tầng canh tác sâu, có nhiều mùn.

Nhiệt độ: Cây lạc tiên đòi hỏi phải có điều kiện sống có khí hậu ấm và ẩm, nhiệt độ thích hợp từ 16 - 30^oC đối với cây con, cây trưởng thành chịu được nhiều điều kiện khắc nghiệt hơn. 

Độ ẩm: Độ ẩm thích hợp để cây lạc tiên có thể phát triển là 75 - 80%, 

Nước : Cây lạc tiên có bộ rễ ăn cạn nên cần có đầy đủ nước trong suốt quá trình sinh trưởng. Lượng mưa trung bình từ 900mm và phân bố đều các tháng trong năm. 

Ánh sáng: Cây lạc tiên cần nhiều ánh sáng để quang hợp, sinh trưởng và phát triển. Ngoài ra ánh sáng còn giúp cây ra hoa đậu quả.

Cây lạc tiên có thể thích nghi với nhiều loại điều kiện thời tiết khác nhau (Ảnh: sưu tầm)

 4. Công dụng của cây lạc tiên với sức khỏe

Ngọn và lá của cây lạc tiên thường được sử dụng như một loại rau ăn lá, nấu canh. Ăn các món chế biến từ cây chùm bao có thể cải thiện giấc ngủ, hạn chế tăng nồng độ Cholesterol trong máu, giúp ngon miệng và ổn định thần kinh. Có thể lấy ngọn non của cây lạc tiên luộc ăn vào buổi chiều hoặc trước giờ đi ngủ vài tiếng để có thể ngủ ngon và có giấc ngủ ổn định. Các hoạt chất bên trong cây lạc tiên có tác dụng lên hệ thần kinh trung ương, giúp trấn tĩnh, chống hồi hộp, lo âu, mất ngủ.

- Thông tin tham khảo được Bác Sĩ Nông Nghiệp tổng hợp -