Giống cây gió bầu: Nguồn gốc, đặc điểm thực vật và sinh trưởng

Theo kiến thức nông nghiệp, cây gió bầu là một loài thực vật đặc hữu. Loài cây này có giá trị kinh tế rất lớn với mục đích khai thác chủ yếu để làm trầm hương và kỳ nam, được hình thành từ nhựa của cây. Do có giá trị kinh tế lớn nên cây bị khai thác quá mức và bữa bãi khiến các quần thể giống cây gió bầu đang bị suy giảm một cách nghiêm trọng. Hiện nay, ở nhiều địa phương, bà con bắt đầu trồng cây gió bầu để phát triển kinh tế. Để hiểu hơn về giống cây gió bầu, mời bà con cùng tham khảo các thông tin của cây bao gồm nguồn gốc, đặc điểm thực vật và sinh trưởng của cây.  

1. Nguồn gốc của giống cây gió bầu 

Giống cây gió bầu (dó bầu) còn có tên gọi khác là dó trầm, dó bầu, trầm dó hay trầm hương. Cây gió bầu là loại cây trồng để sản xuất trầm hương nên tên gọi của cây luôn gắn liền với sản phẩm này. Cây có tên khoa học gọi là Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte, thuộc bộ Malvales, họ Thymelaeaceae. Đây là một chi thực vật thuộc họ Trầm bao gồm 21 loài. Cây gió bầu có nguồn gốc ở châu Á. Chúng thường sống trong các khu vực rừng mưa ở Thái Lan, Indonesia, Campuchia, Lào, Việt Nam, Malaysia, Trung Quốc, phía bắc Ấn Độ, Philippines, Borneo và New Guinea. 

Giống cây gió bầu là một trong những loài thực vật đặc hữu. Cây có giá trị kinh tế cao với mục đích chủ yếu là khai thác trầm hương và kỳ nam, một loại tinh dầu thơm rất quý hiếm được tạo nên từ nhựa của cây dó bầu. Trầm hương là nguyên liệu đặc biệt được sử dụng nhiều trong ngành công nghệ mỹ phẩm, dược liệu, chế tác đồ mỹ nghệ. 

Ở Việt Nam, giống cây nông nghiệp - cây gió bầu  phân bố rải rác ở các khu rừng rậm nhiệt đới thường xanh, có mưa mùa, ẩm nguyên sinh ở các tỉnh Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Tuyên Quang,..., đặc biệt là các tỉnh thành nằm theo chiều dài của dãy Trường Sơn. 

Với giá trị kinh tế cao, cùng nhu cầu ngày về trầm hương ngày càng cao ở Việt Nam nói riêng và trên khắp thế giới nói chung, trầm hương tự nhiên ngày càng cạn kiệt. Quần thể dó bầu ở nhiều nơi đang bị suy giảm nghiêm trọng bởi sự khai thác quá mức của con người. Theo Công ước Thương mại Quốc tế về những loài động, thực vật hoang dã nguy cấp - Công ước Washington, giống cây gió bầu nằm ở Phụ lục II thuộc danh sách các loài bị đe dọa, đang có nguy cơ tuyệt chủng.

Giống cây gió bầu hiện đang được trồng để khai thác ở một số quốc gia như Việt Nam và Lào. Việt Nam là nước xuất khẩu các loại trầm hương có chất lượng cao, trong đó hầu hết các loại trầm đều có nguồn gốc từ loài gió bầu.

Cây gió bầu hiện nay được nhân giống và trồng ở nhiều nơi của nước ta (Nguồn: Internet)

2. Đặc điểm thực vật của giống cây gió bầu 

Giống cây gió bầu là một loại cây lâm nghiệp quý, hiếm. Cây có thân cao tối đa lên đến 30 - 40m, phổ biến nhất là những cây có chiều cao khoảng từ 15 - 25m. Loài cây này có thân gỗ lớn, đường kính thân cây khoảng 60cm. 

Vỏ cây gió bầu có thân màu xám, dễ tách khỏi thân. Thịt bên trong thân cây màu vàng nhạt, chất gỗ mềm.  

Giống cây gió bầu có lá hình bầu dục, hình ngọn giáo hoặc hình quả trứng. Lá của cây mọc so le nhau, có phiến rộng từ 4 - 6cm, dài 8 - 15cm. Mặt trên của lá cây nhẵn bóng, màu xanh đậm; phía mặt dưới lá có lông mềm, màu xanh nhạt hơn.

Hoa của giống cây gió bầu  có màu trắng, thường mọc thành chùm ở nách lá. Phần đài hoa có lông. Quả giống cây gió bầu  có hình dáng gần giống hình quả lê nhưng đẹp hơn. Quả dài khoảng 4cm, rộng 3cm, dày khoảng 2cm. Quả khi chín sẽ tách thành 2 mảnh.

Hạt của cây gió bầu chứa nhiều dầu. Khi chín sẽ có màu nâu. Trong tự nhiên, nếu hạt rơi xuống đất gặp độ ẩm thích hợp sẽ nảy mầm rất nhanh. Hạt giống cây gió bầu  trữ càng lâu càng khó nảy mầm. 

Quả của cây gió bầu có hình dạng gần giống quả lê (Nguồn: Internet)

3. Đặc tính sinh thái của giống cây gió bầu  

Giống cây gió bầu thuộc giống cây có tốc độ sinh trưởng, phát triển khá chậm. Cây còn nhỏ, chiều cao của cây phát triển khá lâu. Tuy chiều cao phát triển khá lâu nhưng đây là cây trồng lâu năm nên cây trưởng thành có chiều cao lên đến 20m nếu được trồng ở vùng đất thích hợp và có cách chăm sóc tốt.

Giống cây gió bầu rất thích hợp trồng ở vùng đất feralit. Loại cây này xuất hiện rộng rãi ở các vùng có rừng thứ sinh hoặc nguyên sinh. Những năm gần đây, cây được nhân giống và trồng rộng rãi ở các nước Đông Nam Á.

Giống cây gió bầu là một loài cây gỗ quý, có giá trị kinh tế cao. Các quần thể cây gió bầu tự nhiên đang cạn dần do việc khai thác bừa bãi, quá mức. Vì vậy, việc phát triển, nhân giống loài cây này đang rất được khuyến khích. Trồng giống cây gió bầu  không chỉ giúp tăng trưởng kinh tế, tạo nguồn nguyên liệu để sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ chất lượng cao mà còn giúp điều hòa khí hậu, bảo vệ môi trường sống của nhiều loài sinh vật.

>>> Xem thêm: Chè (trà) Shan Tuyết tinh túy trăm năm của núi rừng Tây Bắc