Kỹ thuật trồng Sâm Ngọc Linh và cách chăm sóc cây Sâm Ngọc Linh dưới tán rừng

Sâm Ngọc Linh hiện nay được trồng chủ yếu ở Quảng Nam và Kon Tum với diện tích ngày càng được mở rộng. Với giá trị kinh tế cao cần phải có biện pháp kỹ thuật trồng Sâm Ngọc Linh và cách chăm sóc hiệu quả để cây có thể sinh trưởng phát triển tốt.

1. Điều kiện tự nhiên thuận lợi cần thiết để trồng Sâm Ngọc Linh

Trong tự nhiên, Sâm Ngọc Linh là loài có phân bố hẹp trong vùng núi Ngọc Linh. Để trồng Sâm Ngọc Linh cần thiết phải đáp ứng được những điều kiện thời tiết, khí hậu, đất đai như sau:

Khí hậu:

• Nhiệt độ trung bình thích hợp để trồng Sâm Ngọc Linh là 14 - 18^oC, tối thiểu là 8 - 11^oC, cao nhất không được vượt quá 25oC

• Độ ẩm trung bình cao từ 85 - 90%

• Lượng mưa trung bình năm cao từ 2.800 - 3.400mm, lượng mưa phân bố đều các tháng trong năm.

Đất đai và địa hình phù hợp để trồng sâm ngọc linh:

• Để trồng Sâm Ngọc Linh thì địa hình phải cao từ 1.500m trở lên, thuận lợi nhất là 1.800m

• Đất đai phải có đủ độ ẩm, giàu mùn khoáng, chất dinh dưỡng, lượng hữu cơ trong đất cao.

• Điều kiện cấu trúc rừng nguyên sinh có độ che phủ của tán rừng từ 70 - 90% là thích hợp để trồng Sâm Ngọc LInh

2. Chuẩn bị giống và ươm cây con để trồng Sâm Ngọc Linh

1. Thu hái và chọn quả:

• Chọn cây Sâm Ngọc Linh giống: để trồng Sâm Ngọc Linh hiệu quả cần phải có sự chọn lọc cây mẹ kỹ càng để đảm bảo được chất lượng cây con. Cây Sâm Ngọc Linh mẹ phải đạt độ tuổi từ 4 năm trở lên đối với cây gieo hạt, 2 năm trở lên với cây trồng từ mầm, có biểu hiện đặc tính đặc trưng của giống. 

• Thời gian thu hái quả để ươm cây con trồng Sâm Ngọc Linh: thời vụ thu hạt để làm giống lá khoảng tháng 7 - 9 hàng năm. Quả phải đảm bảo độ chín sinh lý, quả phải có vỏ màu đỏ tươi, hạt mẩy, có chấm đen trên đầu, màu sáng bóng. Vì thời gian các quả chín không đồng đều nên phải chia ra làm nhiều đợt thu hái.

• Phân loại quả Sâm Ngọc Linh: sau khi mang về cần sàng sảy để loại bỏ quả nhỏ, lép và phân loại.

• • Loại 1: quả có vỏ màu đỏ tươi, sáng bóng, hạt mẩy.

  • Loại 2: Vỏ có màu vàng hoặc nâu đỏ

  • Loại 3: Quả có màu vàng nhạt hoặc hơi nâu

  • Loại 4: Vỏ quả có màu xanh, xanh nhạt, hạt nhỏ, lép

• Đối với loại 3 tiến hành đem đi ủ khoảng 2 - 3 ngày là có thể đạt được độ chín như loại 1 - 2. Tuy nhiên để trồng Sâm Ngọc Linh có hiệu quả thì nên sử dụng loại 1 và 2 để ươm giống.

Hạt giống sâm ngọc linh loại 1 (Ảnh: sưu tầm)

2. Xử lý hạt giống và thời vụ gieo trồng Sâm Ngọc Linh

Thời vụ để tiến hành gieo trồng Sâm Ngọc Linh thường trùng với thời gian thu hái quả.

• Có thể gieo trồng bằng 2 cách:

• Sau khi thu quả, để nguyên vỏ và đem đi trồng ngay

• Sau khi thu hoạch quả, ủ khoảng 5 ngày đem đi chà xát và đãi sạch để loại bỏ phần thịt, để ráo nước. Ngâm hạt vào dung dịch nước tỏi 10 - 15% để tiêu diệt một số loại nấm bệnh và tăng sức đề kháng cho cây con, rồi tiến hành gieo trồng Sâm Ngọc Linh.

• Tạo mầm Sâm Ngọc Linh Giống bằng cây con: Ngoài việc nhân giống và trồng Sâm Ngọc Linh bằng hạt thì còn có thể được trồng bằng mầm thân. Sau khi thu hoạch củ, cắt lại một đoạn thân mầm có chưa mắt để trồng.

3. Kỹ thuật trồng Sâm Ngọc Linh và phương pháp chăm sóc hiệu quả

Đối với vùng khí hậu ở núi Ngọc Linh có thể trồng Sâm Ngọc Linh quanh năm. Nhưng thời vụ chủ yếu phụ thuộc vào điều kiện khí hậu và thời gian thu hoạch hạt hoặc củ giống. Tiến hành trồng Sâm Ngọc Linh khi cây con đạt khoảng 1 năm tuổi. Không nên trồng vào ngày mưa lớn hay nắng gắt.

1. Thiết kế vườn và chuẩn bị làm đất trồng Sâm Ngọc Linh:

Cần phải thực hiện nghiêm ngặt và hạn chế tối đa việc làm đất trồng Sâm Ngọc Linh ảnh hưởng bất lợi đến môi trường và sinh thái rừng. Vừa có thể bảo tồn rừng vừa có thể duy trì môi trường sống phù hợp cho Sâm Ngọc Linh sinh trưởng và phát triển.

• Lựa chọn đất trồng: đất để trồng Sâm Ngọc Linh phải lựa chọn vùng đất giàu chất mùn hữu cơ dưới tán rừng tự nhiên có độ cao trên 1.500m. Tán rừng phải có độ che phủ từ 70% trở lên.

• Thiết kế băng trồng xen kẽ các băng chừa theo đường đồng mức, mỗi băng trồng rộng từ 8 - 10m.

• Dọn bớt dây leo và bụi rậm để tạo lối đi, lối đi rộng 0,8 mét. Lối đi lại giữa các băng trồng Sâm Ngọc Linh thiết kế theo hướng dốc và hình nanh sấu để hạn chế xói mòn, mối đường rộng từ 0.8 - 1m

• Phần đỉnh của dốc và băng chừa phải giữ nguyên hiện trạng và nghiêm cấm mọi tác động cơ giới đến.

• Đối với băng trồng Sâm Ngọc Linh chỉ được thu dọn dây leo, bụi rậm. Mỗi băng trồng thiết kế 3 - 4 luống trồng, mỗi luống rộng 1.6 - 2m để trồng được 3 - 4 hàng sâm. 

2. Chuẩn bị đất trồng Sâm Ngọc Linh: 

Giữ nguyên hiện trạng mặt đất, không được lên luống, đào rãnh, không thu dọn đất đá, gốc cây và thân cây chế. Chỉ được thu gom thân lá dây leo, cây bụi để đi ủ phân hữu cơ. Đào hồ trồng Sâm Ngọc Linh lan theo chiều nghiêng tự nhiên của khu vực trồng, nên trồng thẳng hàng để tiện cho việc chăm sóc và theo dõi sau này.

3. Tiêu chuẩn lựa chọn cây giống để trồng Sâm Ngọc Linh

Cây được trồng từ hạt: có độ tuổi là 1 năm và đảm bảo các yêu cầu sau đây:

• Lá phải có màu xanh đến xanh đậm

• Chiều cao thân trung bình từ 10cm trở lên, có 1 cặp lá kép

• Đường kính củ từ 0.3cm trở lên và có 2 - 3 rễ chính

• Cây không bị sâu bệnh hại hoặc vết bệnh trên lá phải ít hơn 5% tổng diện tích lá

Cây trồng từ đầu mầm: Cây giống phải là phần đầu mầm của thân rễ, dài khoảng 3 - 4cm, đoạn thân có chứa mắt để cây có thể mọc. Phần thân khí sinh chừa lại một đoạn dài tầm 5 - 7cm.  

Cây giống Sâm Ngọc Linh (Ảnh: sưu tầm)

4. Mật độ và khoảng cách trồng Sâm Ngọc Linh

• Mật độ trồng và khoảng cách phù hợp để trồng Sâm Ngọc Linh là 20.000 - 25.000 cây/ha rừng bao gồm phần diện tích rừng không canh tác. Khoảng cách thích hợp để trồng Sâm Ngọc Linh là hàng cách hàng 40 - 45cm và cây cách cây từ 30 - 35cm.

• Dùng cuốc nhỏ hoặc các dụng cụ cầm tay để đào hồ tròn có đường kính khoảng 8 - 10cm sâu khoảng 6 - 8cm để trồng Sâm Ngọc Linh giống vào.

• Đặt cây con vào hố ngay ngắn, điều chỉnh cho thân cây theo hướng thẳng đứng và cổ rễ ngang với mặt đất. Đắp đất theo hình mô nấm để hạn chế ngập úng cho cây. Trong quá trình trồng Sâm Ngọc Linh hanh chế làm bể bầu đất, đứt rễ hay dập nát cây.

• Sau khi trồng, tưới nhẹ để giúp cây con được ổn định, phủ một lớp lá khô lên bề mặt để giữ ẩm và hạn chế cỏ dại và bổ sung mùn cho đất trồng Sâm Ngọc Linh sau này.

5. Chăm sóc vườn trồng Sâm Ngọc Linh

• Năm đầu tiên sau khi trồng Sâm Ngọc Linh cần thường xuyên theo dõi, trồng dặm lại cây chết. Lưu ý cây trồng dặm phải cùng lứa tuổi với cây đang trồng trong vườn.

• Dọn cỏ dại, dây leo, bụi rậm sinh trưởng trong khu vực trồng Sâm Ngọc Linh mỗi năm. Chỉ dọn cỏ xung quanh gốc thân, không dọn cỏ ở những nơi ảnh hưởng đến cây Sâm. Tránh làm cỏ vào mùa mưa để hạn chế rửa trôi, xói mòn đất.

• Trong quá trình trồng và chăm sóc Sâm Ngọc Linh cần tiến hành bổ sung thêm nguồn mùn cho đất. Có thể sử dụng chế phẩm sinh học để ủ mùn hữu cơ từ lá khô để bón cho cây Sâm Ngọc Linh.

• Khi trồng Sâm Ngọc Linh vào năm mưa ít và vào các tháng mùa khô. Cần tưới nước để đảm bảo sự sinh trưởng của cây. 

• Dọn dẹp cành cây gãy, ngã xuống vườn trồng Sâm Ngọc Linh, chăm sóc kỹ những cây bị thiệt hại để đảm bảo năng suất cho cây.

Áp dụng đúng kỹ thuật trồng Sâm Ngọc Linh dưới tán rừng (Ảnh: sưu tầm)

6. Phòng trừ dịch hại trong quá trình trồng Sâm Ngọc Linh

Khi tiến trồng sâm ngọc linh cần phải áp dụng biện pháp phòng trừ dịch hại tổng hợp, tạo điều kiện tốt nhất cho cây Sâm Ngọc Linh sinh trưởng và phát triển tốt.

• Chọn cây giống phải đạt tiêu chuẩn, khỏe, cây sạch bệnh.

• Chọn đất trồng tốt, chứa nhiều mùn, đất không bị ngập úng, có độ che phú trên 70%

• Thường xuyên theo dõi và thực hiện các biện pháp vệ sinh vườn trồng Sâm Ngọc Linh như thu gom, xử lý tàn dư bệnh, cách ly cây bệnh và cây khỏe.

• Theo dõi tình hình dịch hại, xử lý kịp thời bằng cách cắt tỉa, nhổ bỏ. Cần đặt bẫy và xua đuổi, dùng nylon hoặc lưới để ngăn các loại động vật gây hại như chuột, sóc.

Che phủ bằng nilon để hạn chế sinh vật hại (Ảnh: sưu tầm)

- Thông tin tham khảo được Bác Sĩ Nông Nghiệp tổng hợp -