Nhãn da bò: Nguồn gốc, đặc điểm thực vật và sinh trưởng

Nhãn da bò là loài cây nông nghiệp ăn trái quen thuộc đối với người Việt Nam. Cây được trồng để lấy quả, che bóng mát và dùng làm thuốc. Quả nhãn có hương vị thơm ngon, thanh mát, là loại trái cây được nhiều người yêu thích. Đây cũng là loại cây trồng có giá trị kinh tế cao, mang lại thu nhập tốt cho nhiều bà con nông dân. 

1. Nguồn gốc của giống nhãn da bò

Đến ngày nay, nguồn gốc của cây nhãn vẫn còn nhiều tranh cãi. Có nhiều nghiên cứu cho rằng cây nhãn được tìm thấy lần đầu tiên ở vùng Quảng Đông, Quảng Tây của Trung Quốc. Cũng có tài liệu cho rằng loài cây này có nguồn gốc từ Ấn Độ sau đó được đem trồng ở Malaysia và Trung Quốc. Bên cạnh đó, cũng có nhiều tác giả cho rằng Indonesia mới là quê hương của cây nhãn.

Cây giống nhãn da bò du nhập vào Việt Nam từ Trung Quốc. Các thương nhân đã mang giống nhãn da bò từ Trung Quốc về trồng ở Huế. Sau đó, giống nhãn này được trồng nhiều ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ nước ta. Với hệ thống kênh ngòi chằng chịt, nguồn nước dồi dào, cây nhãn đã phát triển xanh tốt ở miền tây và cho quả vô cùng thơm ngon, ngọt nước. 

Hiện nay, giống nhãn da bò được trồng phổ biến khắp nơi. Trong đó, những nước có diện tích trồng nhãn lớn phải kể đến Trung Quốc, Việt Nam, Thái Lan, Myanmar, Indonesia, Ấn Độ, Mỹ… Ở nước ta, nhãn da bò được trồng rộng rãi từ Bắc vào Nam. Trong đó, các tỉnh phía Nam chiếm đến ⅔ diện tích trồng nhãn trên cả nước. 

Nhãn da bò được cho là có nguồn gốc từ Trung Quốc (Nguồn: Internet)

2. Đặc điểm thực vật của cây giống nhãn da bò

Cây nhãn da bò có tên khoa học là Dimocarpus longan, thuộc họ bồ hòn. Nhãn là loài cây thân gỗ lâu năm, thường có chiều cao dao động từ 6 - 10m. Cây có thân màu xám nâu, vỏ dày, xù xì, có nhiều vết nứt nhỏ dọc, nhiều chỗ bong tróc ra từng mảng.

Giống nhãn da bò có lá hình mũi mác hoặc hình lông chim, dài khoảng 7 – 20cm, rộng 2,5 – 5cm. Lá còn non thường có màu đỏ tía. Khi già, lá có màu xanh đậm ở phần trên và màu xanh nhạt hơn ở mặt dưới. Lá nhãn có cuống ngắn, gân chính và gân phụ nổi rõ. Cành cây nhỏ có 5 đến 9 lá chét hẹp. Lá cây nhãn da bò mọc um tùm xanh tươi quanh năm. 

Rễ nhãn mọc sâu từ 10 - 100cm và lan rộng ra xung quanh. 

Cây nhãn da bò mọc hoa thành từng chùm. Trên một cây thường có cả hoa đực lẫn hoa cái. Đài hoa ở cuống với các cánh hoa nhỏ xung quanh, nhụy hoa chính giữa. Hoa có màu vàng nhạt. Quả nhãn da bò dạng hình cầu có đường kính khoảng 3cm.

Quả nhãn da bò có vỏ nhãn màu nâu vàng, giống màu da bò, lớp cơm bên trong màu trắng đục và hạt màu đen. So với những giống nhãn khác, nhãn da bò có phần cơm thịt bên trong dày, hột nhỏ.

Quả nhãn da bò có hương thơm mát cùng vị ngọt thanh. Những cây nhãn càng lâu năm, phần thịt cơm bên trong càng dày, quả càng ngọt và thơm. Nhãn da bò mọc thành từng chùm lớn, mỗi chùm  có từ 1,5 đến 2kg quả.

Nhãn da bò thường cho quả thành những chùm lớn (Nguồn: Internet)

3. Đặc tính của cây nhãn da bò

Nhãn da bò là cây ăn quả nhiệt đới và á nhiệt đới. Cây thường ra quả và chín vào mùa thu ít mưa khoảng tử tháng 8 đến tháng 9 hằng năm. Quả thường rụng vào các thời kỳ sau tàn hoa từ 10 - 20 ngày. 

Mỗi năm, rễ cây nhãn sinh trưởng làm 3 đợt. Đợt 1 vào khoảng tháng 3 – 4 với lượng rễ ít. Đợt 2 vào giữa tháng 5 - 6, đây là thời kỳ rễ phát triển mạnh. Đợt 3 từ giữa tháng 9 đến tháng 10, thời kỳ này rễ sinh trưởng yếu  hơn. 

Một năm, nhãn da bò cũng ra từ 3 đến 5 đợt cành. Trong đó, có 1 đợt vào mùa xuân, 2 – 3 đợt vào mùa hè và một đợt vào mùa thu.

Sự sinh trưởng, phát triển của rễ phụ thuộc vào nhiệt độ và độ ẩm đất. Nhiệt độ để rễ cây phát triển tốt nhất là từ 23 - 28 độ C, nhiệt độ đất dưới 10°C, rễ cây sẽ sinh trưởng rất yếu, từ 29 - 30°C rễ sinh trưởng yếu dần, ngưỡng nghiệt từ 33 - 34°C rễ ngừng sinh trưởng.

Độ ẩm đất cũng ảnh hưởng rất lớn đến sinh trưởng, phát triển của rễ cây nhãn da bò. Đất đủ ẩm rễ sẽ sinh trưởng mạnh (1 ngày có thể mọc dài thêm đến 1,55 cm). Hàm lượng nước trong đất từ 13% là thích hợp cho rễ phát triển. Trong điều kiện đất đủ ẩm, đủ dinh dưỡng, 84% rể sẽ tập trung ở tầng từ 0 - 60 cm.

Nhãn da bò là giống nhãn ngon, dày cơm, có hương vị thanh mát. Hiện nay, giống nhãn này được trồng rộng rãi trên khắp đất nước ta. Với những thông tin về giống nhãn da bò được cập nhật trong bài viết trên, hy vọng bà con sẽ hiểu hơn về giống cây này để có cách trồng, chăm sóc phù hợp. 

 >>> Xem thêm: Măng cụt - Nguồn gốc, đặc điểm và điều kiện sinh thái trồng măng cụt