Tìm hiểu về cây bông mã đề và công dụng của cây

Cây bông mã đề vốn là loài cây mọc hoang ở nhiều vùng miền của nước ta. Từ xưa, loài cây này đã được sử dụng làm thuốc trong Đông Y. Cây cũng được sử dụng như một loại rau. Để tìm hiểu về cây bông mã đề, mời bạn tham khảo những thông tin nông nghiệp về loài cây này được cập nhật trong bài viết sau

1. Tìm hiểu về nguồn gốc của cây bông mã đề

Tìm hiểu về cây bông mã đề không thể không tìm hiểu nguồn gốc, xuất xứ của loài cây này. Cây bông mã đề còn có tên gọi khác là mã đề lớn, mã đề trồng hay bông mã đề. Cây có tên tiếng Anh là chinese plantain, obako hay arnoglossus. Tên khoa học của cây mã đề là plantago asiatica L. Cây bông mã đề thuộc bộ hoa môi, bộ mã đề, chi mã đề.

Hiện nay, vẫn còn nhiều tranh cãi về xuất xứ, nguồn gốc của cây bông mã đề. Nhiều tài liệu cho rằng chi mã đề nói chung là loài bản địa của châu Âu, Bắc Á và Trung Á..  Hiện nay, các loài mã mọc ở nhiều nơi trên thế giới như Châu Á, Châu Âu, Châu Mỹ, Châu Úc, New Zealand và Châu Phi. Nhiều loài trong chi mã đề phân bổ rộng khắp thế giới như một dạng cỏ dại.

Hình dáng bên ngoài của cây bông mã đề (Nguồn: Internet)

Cây bông mã đề được cho là có nguồn gốc ở vùng cận nhiệt đới ở Nam Á. Chúng đã được dùng làm thuốc từ rất lâu đời ở Trung Quốc, Việt Nam, Hàn Quốc và Nhật Bản.

Ở Việt Nam, cây bông mã đề được trồng phổ biến để làm rau và làm thuốc. 

2. Đặc điểm thực thực vật của cây bông mã đề 

2.1. Đặc điểm hình dáng

Chi mã đề nói chung là một chi chứa tầm 200 loài thực vật có kích thước nhỏ. Chúng được gọi chung là mã đề. Các cây thuộc chi mã đề chủ yếu là cây thân thảo, một số ít loài ở dạng cây bụi nhỏ. Cây có chiều cao trung bình khoảng 60cm. Lá của cây mã đề hầu như không có cuống, chúng thường có 3 - 5 gân lá nằm song song và tỏa ra chỗ các phần rộng của phiến lá. Tùy thuộc vào từng loài mà lá có bản rộng hoặc hẹp. Các cụm hoa sinh ở cuốn thông thường cao khoảng 5 - 40 cm, có thể là một nón ngắn hoặc một cành hoa dài, có nhiều hoa nhỏ và được thụ phấn nhờ gió. 

Tìm hiểu về cây bông mã đề, bạn sẽ thấy đây là cây thuộc chi mã đề có lá mọc so le. Lá của chúng có hình bầu dục hoặc hình trứng ngược. Lá cây có cuống dài khoảng 3 – 4cm, rộng từ 1 – 2 cm, mép lá có răng cưa, phiến dày. Mặt trên của lá thường láng ở và có màu xanh đậm hơn so với mặt dưới. Lá khi vò có mùi thơm. 

Hoa của cây bông mã đề có cán dài 10 - 15cm. Hoa thường mọc xuất phát từ kẽ lá. Hoa dài lưỡng tính, đài 4, nằm xếp cheo, hơi dính ở gốc. Hoa có tràng màu nâu gồm 4 thùy nằm xen kẽ ở giữa các lá đài. 2 lá noãn chứa nhiều tiểu noãn. Cây bông mã đề cho hoa nở rộ từ tháng 7 - 8. Hoa thụ phấn nhờ gió và cho quả dạng hộp. Bên trong quả chứa nhiều hạt có màu nâu đen bóng. Hạt của cây bông mã đề rất nhỏ. Người ta thường thu hoạch hạt, sau đó nghiền nát để trích lấy dung dịch keo bột. Mỗi một cây mã đề có thể có đến hàng ngàn hạn. Hạt mã đề khuếch tán nhờ gió. 

2.2. Đặc điểm sinh trưởng của cây bông mã đề

Tìm hiểu về cây bông mã đề ở điều kiện sinh trưởng thì thấy đây là loại cây ưa sáng, chịu bóng. Cây thích ứng tốt với khí hậu và đất đai ở hầu hết các vùng trên khắp đất nước ta. Đất thích hợp để trồng cây bông mã đề là đất tơi xốp và không bị ô nhiễm. Bạn cũng có thể trồng cây trong thùng xốp, chậu nhựa.

Cây bông mã đề được tìm thấy ở nhiều môi trường sống khác nhau, từ vùng ẩm ướt ở đồng bằng, đến vùng ven biển, các khu vực bán sơn địa và cả ở những vùng núi cao. Cây mã đề được xem là loài cỏ dại có tính quốc tế. Ở một số nước, cây mã đề được xem là loài cây xâm nhập nguy hiểm.

Các bộ phận của cây bông mã đề đều có công dụng làm thuốc chữa bệnh trong đông y (Nguồn: Internet)

3. Tìm hiểu công dụng của cây bông mã đề

Cây bông mã đề có tác dụng phát tán phong nhiệt, giải uất. Cây có công dụng tốt trong việc điều trị ngoại cảm phong nhiệt phát sốt, chứng hơi rét, nhức đầu, tức ngực, khát nước, khó chịu.

Tìm hiểu về cây bông mã đề, người ta thấy cây có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, được sử dụng như một vị thuốc quý trong đông y. Công dụng nổi bật của bông mã đề là thông tiểu tiện. Chính vì vậy, từ xưa, cây đã được dùng để nấu nước uống để giải độc cơ thể, lợi tiểu.

Theo Đông y, loài cây này có vị ngọt, tính lạnh, có tác dụng mát máu, khử nhiệt, ngưng chảy máu cam. Cây còn có công dụng trị chứng tiểu tắc nghẽn, làm sáng mắt, làm sạch phong nhiệt tại gan, phổi, thông mồ hôi, chữa chứng thấp nhiệt ở bàng quang. Cây bông mã đề có tác dụng lợi tiểu tiện mà không chạy khí, khiến cường âm tích tinh.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng phần lá của cây bông mã đề có tác dụng lợi tiểu, tăng thải trừ urê, muối và  acid uric trong thận. Do đó, người ta thường dùng mã đề làm thuốc rất tốt cho thận và đường tiết niệu.

Chúng ta vừa cùng nhau tìm hiểu về cây bông mã đề bao gồm nguồn gốc, đặc điểm và công dụng của cây. Hy vọng những thông tin trong bài viết sẽ giúp bạn hiểu hơn về cây mã đề và cách sử dụng loài cây này làm thuốc. 

>>> Xem thêm: Nguồn gốc, đặc điểm nhận biết và hình ảnh cây đan sâm