Tìm hiểu về xạ can: Đặc điểm, công dụng và cách trồng

Xạ can nổi bật giữa các cây thuốc quý bởi mang trong mình vẻ đẹp đến từ những bông hoa có hình chiếc mũ của chú hề. Xét về mặt ý nghĩa, hoa xạ can là biểu tượng cho sự phồn thịnh và phát triển. Còn trong y học, nó là vị thuốc quý cho mọi nhà, đặc biệt là trong việc điều trị bệnh hầu họng. Mời bà con cùng Kiến thức nông nghiệp tổng hợp tìm hiểu về loài cây này trong bài viết dưới đây. 

1. Đặc điểm của xạ can 

Trước tiên, mời bà con cùng đi tìm hiểu xem cây xạ can này có những đặc điểm gì?

Tên gọi: Ở Việt Nam, xạ can còn được gọi với cái tên khác là rẻ quạt, biển trúc, ô siếp, ô phiến, ô xuy, hoàng viễn, ô phiến căn hay thảo khương, dạ can, phược dực hoặc hoàng tri mẫu, quỷ phiến, lãnh thủy đơn, tử hoa ngưu,... Trong khoa học, cây được gọi với tên Belamcanda chinensis Lem, thuộc họ Lay Ơn (Iridaceae).

Cây xạ can được gọi với nhiều tên khác nhau (Ảnh: Internet) 

Đặc điểm thực vật: 

• Thuộc thân cây cỏ với phần rễ phát triển, sống lâu năm. Cây có phần thân bé, lá cây mọc thẳng đứng cao đến 1m. 
• Lá cây có hình mác và dài từ 20 - 40cm và rộng khoảng 15 - 20mm, hơi có bẹ, xòe ra như cánh quạt. Lá mọc xen kẽ thành 2 vòng. Phiến lá có gân song song nhau, phần lá phía dưới thì úp lên gốc lá phía trên. 
• Hoa có cành màu vàng cam rất đẹp mắt, trên có điểm mấy đốm tía. Cuống hoa dài từ 20 - 40cm, bao hoa dài tầm 6cm. Hoa có 3 bị và bầu hạ. 
• Quả xạ can hình trứng có 3 van, dài từ 23 - 25mm, phần hạt bên trong hình cầu, màu xanh đen. 

Phân bố: 

Xạ can là giống cây nông nghiệp dễ thích nghi với điều kiện tự nhiên, có thể sinh trưởng tốt ở khắp mọi nơi. Trên thế giới, loài cây này được trồng chủ yếu ở các nước như Ấn Độ, Trung Quốc, Lào, Triều Tiên,... 

Cây rẻ quạt có thể tìm thấy ở khắp các tỉnh thành trên cả nước ta, đặc biệt là các tỉnh Lạng Sơn, Hòa Bình, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Cần Thơ, Thành phố Hồ Chí Minh,... 

2. Xạ can có công dụng gì với sức khỏe? 

Xạ can là loài cây được biết đến có nhiều tác dụng dược lý. Chúng ta có thể điểm qua một số công dụng như: 

Cây xạ can có nhiều công dụng dược lý (Ảnh: Internet) 

• Khả năng chống nấm và virus cực kỳ hiệu quả, người ta thường dùng xạ can để điều trị các bệnh nấm da, virus. 
• Tác dụng đối với nội tiết và cũng giúp tăng tuyến nước bọt cho người dùng. 
• Thanh nhiệt và hạ sốt cho người bệnh. 
• Khả năng kháng viêm tốt: nước sắc từ cây rẻ quạt có tác dụng lớn trong việc ức chế liên cầu khuẩn, khuẩn thương hàn và khuẩn bạch cầu,... 
• Công dụng kháng viêm rất tuyệt vời. 
• Giúp người dùng khử đờm: Theo một nghiên cứu khoa học, người ta cho chuột uống nước sắc xạ can thì thấy hiện tượng tăng hô hấp, đờm được tống ra mạnh hơn. 

Với những tác dụng dược lý tuyệt vời như trên, vị thuốc rẻ quạt được dùng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh viêm họng, trị mụn nhọt, chữa ho, long đờm, sốt, đau bụng kinh, chữa lợi niệu, phù thũng, các trường hợp sưng vú tắc tia sữa,... 

3. Kỹ thuật trồng cây xạ can 

Có thể bà con chưa biết răng cây rẻ quạt có thể sinh sống ở cả 3 vùng đồng bằng, miền núi và trung du. Tuy nhiên, mảnh đất lý tưởng nhất để cây sinh trưởng phát triển chính là vùng đất đai giàu dinh dưỡng, có khí hậu nóng ẩm và mưa nhiều. 

Tiếp theo đây mời bà con cùng tìm hiểu về kỹ thuật trồng xạ can đúng chuẩn. 

Kỹ thuật trồng cây xạ can đúng chuẩn (Ảnh: Internet)  

• Thời điểm trồng

Cây rẻ quạt có thể trồng được quanh năm, nhưng thời điểm tốt nhất là vào mùa xuân. Gieo hạt, trồng mầm vào tháng 3 hoặc tháng 9 là thích hợp nhất.  

• Chuẩn bị đất 

Bà con nên chọn đất thịt nhẹ với độ pH từ 6 - 7 và tầng canh tác dày. Khu vực trồng phải có hệ thống tưới tiêu thuận lợi. 

Trong khâu này, bà con cày bừa đất thật kỹ, dọn dẹp sạch cỏ dại. Sau đó bắt đầu lên luống 80 - 100cm và cao 25 - 30cm, chiều dài luống tùy kích thích ruộng điều chỉnh cho phù hợp.  

• Mật độ và khoảng cách giữa các cây 

Khoảng cách trồng giữa các cây thích hợp nhất là 20cm*30cm. Mật độ trồng phù hợp là 166000 cây/1 ha. 

• Trồng cây 

Sau khi đã lên luống xong, bà con bổ hốc thành 3 hàng trên mặt luống, cách nhau 20cm và cách cây 30cm. Trước khi trồng phải bón lót bằng phân chuồng ủ hoai mục với liều lượng là 300 - 350kg/sào. Tiếp đó, lấp đất lại và tiến hành trồng mầm trên các hốc đã bổ sẵn.  

• Chăm sóc cây 

Trong khoảng 7 - 10 ngày từ khi bắt đầu trồng, bà con phải giữ độ ẩm từ 80 - 90%. Khi cây bắt đầu hồi xanh thì điều chỉnh về độ ẩm 60 - 70%. 

Cần thường xuyên làm sạch cỏ dại, tỉa cây chỗ mọc dày, cây bị bệnh. 

Khi cây ra 3 lá thì bà con có thể tưới đạm pha loãng 1%. Về sau, hàng tháng bà con dùng phân đạm pha loãng 2% tưới cho cây. 

Khoảng tháng 10 - 12, cây bắt đầu có hiện tượng úa vàng, bà con giữ ẩm khoảng 40 - 50% để chuẩn bị thu hoạch. 

Thông qua bài viết trên đây, bà con có thêm thông tin kiến thức về xạ can. Bài viết đã chia sẻ tới bà con đặc điểm, công dụng và cách trồng cây xạ can. Hy vọng thông tin này sẽ giúp ích cho bà con trong đời sống hàng ngày. 

>>> Xem thêm: Kinh giới - loại rau thơm có nhiều công dụng đối với sức khỏe