Mô hình tôm lúa theo tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ, mở ra hướng đi bền vững cho bà con nông dân

Mô hình canh tác luân canh tôm - lúa hữu cơ theo tiêu chuẩn nông nghiệp được xem là mô hình có khả năng thích ứng với các biến đổi khí hậu và đã được nhiều hộ nông dân chuyển đổi thành công với kỳ vọng lợi nhuận cao hơn.

Tổng quan về mô hình tôm - lúa hữu cơ

Tại nước ta, mô hình nuôi tôm kết hợp trồng lúa tập trung chủ yếu ở các tỉnh thành phía Bắc, thời gian gần đầy nông hộ khu vực các tỉnh miền Nam và miền Tây cũng áp dụng mô hình này. Vụ nuôi bắt đầu từ tháng 1 đến tháng 4 hàng năm, ban đầu bà con tiến hành thả tôm sú, đến tháng 9 thì sạ lúa và kết hợp thả tôm càng xanh trên đồng ruộng. 

Theo đó, mỗi năm, bà con thu hoạch được 3 vụ gồm: một vụ tôm sú, một vụ lúa và tôm càng xanh, tổng thu nhập từ 3 vụ dao động trong khoảng 120 - 180 triệu đồng/ha, lợi nhuận 100 triệu/ha/năm. 

Mô hình tôm lúa theo tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ (Ảnh: Sưu tầm)

Mô hình tôm - lúa dựa trên nguyên tắc thu tỉa thả bù (vụ tôm thả từ 2 - 3 lần, mỗi lần cách nhau 1 - 1,5 tháng, mật độ thả từ 2 - 3 con/m2). 

Điển hình như hộ ông Nguyễn Văn Quýt (xã Phước Long, huyện Phước Long, tỉnh Bạc Liêu), vài năm trở lại đây, ông áp dụng mô hình tôm - lúa trên diện tích 3ha đất, mỗi năm cho thu nhập hơn 300 triệu đồng. Vụ tôm sú ông không cấy lúa, còn vụ lúa thì gia đình ông kết hợp thả tôm càng xanh.

Giống lúa được bà con nông dân sản xuất chủ yếu là giống OM2517, chiếm hơn 95% và giống tôm chủ yếu là tôm sú và tôm càng xanh. Theo các kết quả nghiên cứu từ các chuyên gia tại trường Đại học Cần Thơ (Tạp chí khoa học) phân tích một số chỉ số tài chính của mô hình cho thấy, nguồn lợi nhuận từ nuôi tôm đóng góp 80,9% cho tổng lợi nhuận. Bên cạnh đó, diện tích đất trồng lúa cũng góp phần tăng năng suất và lợi nhuận cho tôm vì vậy nông hộ vẫn duy trì sản xuất vụ lúa.

>>> Xem thêm: Quy trình xây dựng mô hình trồng lúa hữu cơ bền vững

Bà con phấn khởi khi thu hoạch vụ mùa (Ảnh: Sưu tầm)

Đặc biệt, mô hình tôm - lúa theo tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ ít chịu tác động từ môi trường xung quanh, ít rủi ro, phù hợp với khả năng của đa số nông dân và cho hiệu quả kinh tế khá cao. Khi nuôi tôm, đất trong ao trở nên màu mỡ, thức đẩy lúa phát triển mạnh, giảm chi phí phân bón, thuốc bảo vệ thực vật. Đặc biệt cứ sau mỗi vụ nuôi tôm hoàn thành, các chất mùn bã, vi sinh vật và thức ăn dư thừa trong ao tôm là nguồn dinh dưỡng lý tưởng cho cây lúa. Ngược lại sau mỗi vụ lúa, đất được cải tạo, nước sạch hơn, môi trường thuận lợi hơn cho việc nuôi tôm mau lớn, ít gặp rủi ro và dịch bệnh.

Bà con nông dân thu hoạch tôm trong mô hình tôm lúa theo tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ (Ảnh: Sưu tầm)

Mật độ sạ lúa trung bình theo đề xuất là 18kg/1000m2, tôm thả với mật độ 2,94 con/m2, giống được nông hộ mua chủ yếu ở các cơ sở sản xuất giống địa phương. Tại các tỉnh miền Tây, nông hộ bắt đầu thả tôm từ tháng 12 âm lịch và thực hiện nuôi cho đến tháng 6 âm lịch năm sau. Sau khi thu hoạch tôm người dân tiến hành bơm nước rửa mặn và phơi đất, khi bắt đầu vào tháng 8 âm lịch nông hộ tiến hành gieo sạ vụ lúa và thu hoạch trong tháng 11 âm lịch.

Nâng cao năng suất tôm lúa - hướng phát triển kinh tế bền vững cho bà con

Theo các khảo sát trong những năm gần đây cho thấy, năng suất lúa trung bình trong mô hình sản xuất lúa – tôm là 4.550 kg/ha/vụ, giá bán trung bình là 4.313 đồng/kg. Tuy nhiên, cũng có hộ không thu hoạch được lúa do nhiễm mặn vào cuối vụ. 

Năng suất tôm trung bình là 191,5kg/ha/vụ, với giá bán là 202.893 đồng/kg. Cả tôm và lúa nông hộ đều bán chủ yếu cho thương lái địa phương.

Trong mô hình tôm - lúa thì chi phí đầu tư cho lúa cao hơn tôm giống, nhưng lợi nhuận thu về lại thấp hơn mô hình tôm. Nguyên nhân là do ảnh hưởng của thời tiết, biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn làm diện tích lúa của nông hộ bị thiệt hại khá nhiều. 

>>> Xem thêm: 5 Mô hình nuôi tôm công nghệ cao - Nhà nông cần biết

Người nông dân đặt tôm trong ao theo mô hình tôm lúa theo tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ (Ảnh: Sưu tầm)

Tuy nhiên, vào giai đoạn chuyển sang nuôi tôm sau vụ lúa thì nền đáy ao đã được khoáng hóa, các chất độc hại giảm, hạn chế tình trạng ao nuôi bị lão hóa do đất ngập mặn lâu; hạn chế mầm bệnh trong ao nuôi, tạo môi trường nước ổn định, trong quá trình nuôi tôm không cần sử dụng nhiều hóa chất, hạn chế tối đa chi phí sản xuất, nâng cao lợi nhuận.

Để ước lượng mức hiệu quả kinh tế của mô hình canh tác lúa – tôm, nghiên cứu sử dụng các yếu tố đầu ra là năng suất lúa và năng suất tôm. Yếu tố đầu vào sản xuất gồm có: khấu hao xây dựng và bảo trì ao, máy bơm nước, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, nhiên liệu, sức lao động, kháng sinh, vôi, mật độ gieo sạ lúa và mật độ thả tôm ứng tương ứng... 

Cụ thể, các yếu tố ảnh hưởng đến mức hiệu quả kinh tế của lúa – tôm là:

• Kinh nghiệm nuôi trồng

• Hệ thống thoát nước 

• Nguồn vay vốn 

• Tổng lao động tham gia sản xuất 

• Khoảng cách từ ao nuôi tôm - lúa đến đường giao thông

• Khoảng cách từ ao nuôi tôm - lúa đến nguồn nước

• Mật độ gieo sạ lúa

• Mật độ thả tôm

• ….

Ông Trần Văn Dũng - Chủ tịch UBND huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau cho biết: “Mô hình sản xuất lúa hữu cơ bước đầu đã mang lại hiệu quả thiết thực cho người dân. Mô hình này công nghệ này không chỉ tạo ra sản phẩm hữu cơ có lợi cho sức khỏe mà còn góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, cải tạo đất quảng canh và nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị sản phẩm (tôm - lúa) cũng như giảm chi phí đầu tư trong sản xuất, tạo điều kiện cải thiện và nâng cao thu nhập cho bà con nông dân”.

Mô hình tôm - lúa là mô hình quen thuộc trong những năm gần đây của bà con nông dân miền Tây (Ảnh: Sưu tầm)

Bên cạnh đó, tại tỉnh Kiên Giang, mô hình tôm - lúa của các hộ gia đình huyện An Minh, bình quân mỗi năm diện tích sản xuất khoảng 23.000 ha, cũng đã định hướng và thực hiện chuyển đổi vụ lúa mùa sang sản xuất lúa hữu cơ được xem là giải pháp hàng đầu giúp nâng cao giá trị nông sản của huyện. 

Ông Nguyễn Văn Khánh - Giám đốc HTX tôm cua lúa xã Thạnh An, huyện An Minh tỉnh Kiên Giang chia sẻ: “ Lúc đầu thu nhập cũng bấp bênh, chỉ đủ chi phí cho gia đình nhưng từ khi chuyển sang sản xuất tôm - lúa, đặc biệt là lúa hữu cơ nên bán được giá và được bao tiêu sản phẩm nên bà con mình rất đồng tình, hiện nay kinh tế của nhiều hộ bà con trong xã rất phấn khởi”. 

Mô hình tôm lúa theo tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ, mở ra hướng đi bền vững cho bà con nông dân và được các nhà khoa học xác định là thích ứng với các biến đổi khí hậu hiện nay. Những năm trở lại đây mô hình này được các cơ quan ban, ngành chức năng khuyến cáo sản xuất và cần nhân rộng, từng bước hướng đến tạo dựng thương hiệu Việt Nam gạo thơm - tôm sạch.

>>> Xem thêm: Quy trình xây dựng mô hình trồng lúa hữu cơ bền vững

Nếu có thắc mắc hoặc muốn tư vấn vui lòng liên hệ: Hotline 02871069698 hoặc Fanpage Bác sĩ Nông nghiệp.

- Thông tin tham khảo được Bác sĩ nông nghiệp tổng hợp -