Đặc sản quế Trà Bồng Quảng Ngãi

Quế là loài cây thân gỗ, sống lâu năm, cây trưởng thành có thể cao trên 15m, đường kính có thể đạt đến 40cm. Ở nước ta cây quế mọc ở 4 vùng là: Yên Bái, Trà Mi (Quảng Nam), Trà Bồng (Quảng Ngãi), Quế Phong, Thường Xuân (Nghệ An, Thanh Hóa) và Quảng Ninh.

Tại Trà Bồng - Quảng Ngãi, từ bao đời nay, cây quế luôn gắn liền với đời sống của người dân, đã trở thành linh hồn của người đồng bào Cor. Bà con nơi đây không biết cây quế Trà Bồng xuất hiện từ khi nào. Chỉ biết rằng trong những câu chuyện xa xưa của người Cor đã xuất hiện hình ảnh cây quế từ hàng ngàn năm trước.

Theo truyền thuyết người Cor, cây quế Trà Bồng được chim trời gieo xuống. Bà con thấy mùi quế dễ chịu, hương thơm đặc trưng nên gieo khắp núi rừng. Nếu người Kinh đánh giá người khá giả qua ruộng đất, thì đối với người Cor những đồi quế là thước đo giàu nghèo.

Một số sách cổ xưa cũng ghi lại, cây quế Trà Bồng được các thương nhân Trung Quốc, Ấn Độ, Ả Rập biết đến và ưa chuộng. Ngày nay, quế Trà Bồng cũng được thu mua xuất sang nhiều nước trên thế giới.

Việc trồng quế đòi hỏi nhiều công đoạn kĩ thuật. Vào khoảng tháng 11, tháng 12 hàng năm, những cây quế tốt nhất được chọn lấy hạt để làm giống. Hạt quế phải được chọn giống kĩ càng, người Cor cuối năm tiến hành hái hạt giống, phơi khô và cho vào các ống tre treo lên giàn bếp để đầu năm sau ươm trồng. Cây giống phát triển sau từ 10 đến 12 tháng là có thể trồng được. Sau khoảng 5-10 năm, cây quế Trà Bồng mới được thu hoạch. Hàng năm có hai đợt thu hoạch quế. Đợt một bắt đầu từ tháng 2 đến tháng 3 và đợt thứ hai từ tháng 7 đến tháng 8 âm lịch. Theo kinh nghiệm của người Kor, thu hoạch vào thời điểm này thì quế dễ lột vỏ và cho hàm lượng tinh dầu nhiều hơn cả.

Người trồng quế khi thu hoạch phải dùng dao để tách vỏ ra khỏi thân cây. Sau khi khai thác, vỏ quế được chọn lựa để phơi khô, úp xuống để tránh ánh nắng gắt gao làm mất đi tinh dầu tự nhiên của quế. Vỏ quế tiếp theo được bó lại, hai đầu phủ lá hoặc cỏ tranh để được bảo quản kĩ càng.

Quế Trà Bồng có mùi hương đặc biệt, chứa lượng tinh dầu cao nên được thị trường nội địa và nhiều nước trên thế giới ưa chuộng như: Trung Quốc, Pháp, Ấn Độ, Hàn Quốc... Hiện nay, tinh dầu quế và các mặt hàng mỹ nghệ được sản xuất từ vỏ quế như bình, chén, hộp đựng trà; tăm, nhang… của Trà Bồng đã trở thành "thương hiệu" nổi tiếng không chỉ trong tỉnh mà còn vươn ra khắp các tỉnh miền Trung và cả nước.

Sinh sống trên vùng núi non hiểm trở, dốc đứng, thung lũng sâu, từ xa xưa người Kor đã trồng được quế là một loại cây trồng độc đáo, trở thành đặc sản nổi tiếng cho vùng đất này. Vỏ cây quế trong y học phương Đông xem như một phương thuốc chữa bệnh, một thứ “thần dược”.

Vỏ quế được chia thành 5 loại theo chất lượng, gồm: quế Tam Sơn, là loại cây quế lâu năm, có vỏ dày đến 5 ly; quế Ống dày từ 2 đến 3 ly và dài 0,6m; quế Xô có độ dày như quế ống nhưng chiều dài ngắn hơn; quế Chi (tức quế nhánh); và loại quế vụn, nát. 

Nhờ chứa hàm lượng tinh dầu cao và đặc biệt rất thơm mà các loại quế ở nơi khác không có được, quế Trà Bồng được đánh giá là nguồn hương liệu, dược liệu quý được nhiều người ưa chuộng. Bên cạnh đó, với hương thơm dễ chịu, gỗ quế còn chế tác thành đồ thủ công mỹ nghệ như khay, ấm, chén, hộp đựng tăm, nhang...

Với diện tích trồng gần 1.300 héc ta, huyện Trà Bồng được xem là thủ phủ của cây quế Quảng Ngãi. Vùng nguyên liệu tập trung nhiều nhất tại các xã Trà Thủy, Trà Sơn, Trà Lâm và Trà Hiệp. Mỗi năm cung cấp 600 tấn vỏ quế chế biến tinh dầu và mặt hàng thủ công.

- Thông tin tham khảo được Bác sĩ nông nghiệp tổng hợp -